Rüzgar Çeşitleri Nelerdir?

Yüksek basınç merkezinden alçak basınç merkezine doğru haraket eden hava kütlesine rüzgar adı verilir. Rüzgarlar;

–Sürekli Rüzgarlar

–Mevsimlik (Devirli) Rüzgarlar

–Yerel Rüzgarlar

-Soğuk Yerel Rüzgarlar

-Sıcak Yerel Rüzgarlar

-Fön (Föhn) Rüzgarları

Olmak üzere altıya ayrılır.

Sürekli Rüzgarlar

Büyük basınç merkezleri arasında yıl boyunca esen rüzgarlardır.

Alizeler (Ticaret Rüzgarları)

Her iki yarımkürede 30 derece D.Y.B merkezlerinden ekvatordaki T.A.B merkezlerine esen rüzgarlardır. Dünyanın güzlük hareketinden dolayı sapmaya ağızlar. Bu sapmalar K.Y.K da sağa G.Y.K de sola dır.

1)Başlangıçta kuru rüzgardır.Ancak okyanus üzerinden geçerken nem alılar.

2)Ekvatoral kuşaktaki karaların doğru kıyılarına yağış bırakırlar

3)Yelkenli gemilere kolaylık sağladığı için geçmişte Ticaret Rüzgarları denmiştir.

4)Ekvatorda karşılaşırlar yüksektirler ve kutuplara doğru Ters Alizeler oluşturur.

5)Ters Alizeler 30 derece enlemleri civarında çölleri oluştururlar.

6)Okyanus akıntılarının yönlerini düzenlerler.

Batı Rüzgarları

30 derece D.Y.B.M’den – 60 derece D.A.B.M’ye doğru esen rüzgarlardır. Bunlardan dünyanın dönmesine bağlı olarak saparlar ve genelde batıdan eserler. Bu yüzden tüm alır Batı Rüzgarları Orta Kuşak Karalarının batı kıyılarını etkiler.

1) Başlangıçta kurudurlar ancak denizler üzerinden geçerken nem kazanırlar

2 )Okyanus akıntılarını ve yönlerini etkiler.

3) 60° enlemlerinde Kutup rüzgarları ile karşılaşarak cephe yağışlarını oluşturur.

4) Batı rüzgarlarını doğuran hava kütleleri nemli olduğundan bu bölgelerde hava genelde yağışlıdır.

5) Özellikle Avrupa’nın batı kıyılarını etkilerler.Her mevsimi yağışlı geçen ılıman okyanus akıntılarının burada görülmemesinin sebebi bu rüzgarlardır.

Kutup Rüzgarları

Kutuplardaki termik yüksek basınç merkezlerinden 60° enlemlerindeki D.A.B merkezlerine doğru eserler.Kuzeyden estikleri için kuru ve soğuk rüzgarlardır.Soğuk su akıntılarının oluşumuna neden olurlar.

Mevsimlik Rüzgarlar

Mevsimlik sıcaklık farklarına bağlı olarak oluşurlar.Özellikle büyük kara parçaları ile okyanusların birleştiği alanlarda oluşurlar.Musonlar yazın kara, kışın denizlerde eserler.

En belirgin olarak Güneydoğu Asya‘da görülür. Ayrıca Meksika Körfezi, Orta Amerika ,Kuzey Avustralya ve Doğu Afrika’da da görülür.

Musonlar:iki kısma ayrılır:

Kış Musonları

Asya kıtası kışın, Hint Okyanusuna göre daha soğuktur.Hint Okyanusu ise daha sıcaktır.Bu yüzden Asya Kıtası’ndan ,Hint Okyanusu’na doğru rüzgarlar oluşur.Bunlara kış musonları denir.Karadan estikleri için yağış getirmezler.Kış musonunda yağış alan yerler sadece adalardır.

Yaz Musonları

Yazın ise Asya, Hint Okyanusundan daha sıcaktır. Bu sefer rüzgarlar Hint Okyanusundan Asya Kıtası’na doğru oluşur. Bu rüzgarlar denizden geldikleri için nemlidirler. Dağ yamacıyla karşılaşan yaz musonları içindeki nemi yağış olarak bırakırlar.Güneydoğu Asya yaz musonları sayesinde Dünya’nın en yağışlı yerlerindendir.Özellikle Çerapunçi İst(yıllık 1200 mm).Asya’da tarım yaz musonlarının kontrolündedir.

Yerel Rüzgarlar

Oluşumlarındaki temel neden günlük ısınma ve soğuma faktörleridir. Başlıcaları şunlardır:

Meltemler Rüzgarları

Meltemler Ekvatorda sürekli yıl boyunca, Orta enlemlerde sadece yaz aylarında görülür.

Deniz Meltemi: Yaz mevsiminde gündüz,Karanın denizden fazla ısınması sonucu denizden karaya esen rüzgarlardır.

Not: Deniz meltemi denizden esmesine rağmen yağışı oluşturacak nitelikte değildir.Bunlara İzmir ve çevresinde İmbat denir.

Kara Meltemi: Yazın gece kara denizden daha fazla soğuduğundan karadan denize doğru esen rüzgarlardır.

Vadi Meltemi: Yaz mevsiminde gündüz yamaçlar,vadilere oranla daha fazla ısındığından vadilerden yamaçlara esen rüzgarlardır.

Dağ Meltemi: Yaz mevsiminde gece vadiler yamaçlardan daha sıcak olduğundan yamaçlardan vadilere esen rüzgarlara denir.

Not: Meltem rüzgarları basınç farklarının en fazla olduğu öğleden sonra ve sabaha doğru hızlı eser.

Soğuk Yerel Rüzgarlar

Kuzey Yarım Kürede kuzey yönlü olan rüzgarlardır.Bunlar en çok kış ve ilkbahar mevsiminde etkilidirler.

1)Mistral:Bunlar Fransa’da Rohn vadisinden.Akdeniz’e doğru esen rüzgarlardır.

2)Bora:Yugoslavya’dan Adriyatik Deniz’ine doğru esen rüzgarlardır.

3)Krivetz:Romanya’dan Karadeniz’e doğru esen rüzgarlardır.

4)Poyraz: Ülkemizin kuzeydoğusundan eserler .En çok Marmara ve Karadeniz kıyılarında etkilidir.

5)Yıldız:Ülkemizin kuzeyinden esen rüzgarlardır.

6)Karayel:Balkanlardan ülkemize esen soğuk rüzgarlardır. Kışın kar yağışına yazın ise sağanak yağışlara sebep olurlar.

Sıcak Yerel Rüzgarlar

Estikleri yere göre sıcak olan rüzgarlardır.

1)Sirokko:Büyük Sahra’dan Cezayir,Tunus,İspanya ve İtalya kıyılarına doğru esen sıcak ve kuru rüzgarlardır.Akdeniz üzerinden geçtiğinden ve çöl kaynaklı olduğundan bu rüzgarlar İspanya ve İtalya kıyılarına çamurlu yağış bırakır.

2)Hamsin:Büyük Sahra’dan Mısır ve Libya kıyılarına doğru esen sıcak kuru ve toz yüklü rüzgarlardır.

3)Samyeli:Suriye çölünden Güneydoğu Anadolu bölgesine doğru esen sıcak ve kuru rüzgarlardır.Bu rüzgarlar İç Anadolu’da Kabayel  ismini almaktadır.

4)Lodos: Türkiye’de güney-batıdan esen sıcak ve kuru rüzgarlardır.Batı Anadolu ve Marmara da etkilidirler.

Föhn (Fön) Rüzgarları

Bir yamaçla yükselen hava kütlesinin diğer yamaçta alçalmasıyla ve ısınmasıyla oluşan rüzgarlardır.

Föhn oluşmadan önce yamaç boyunca yükselen havanın içinde nem vardır. Hava yükselirken her 200 m de 1°C soğur.Öbür tarafta alçalırken, nem olmadığından ısınma daha fazla olur.Bu ısınma her 100 m de 1°C dir.

1) Bu rüzgarlar kurutucu etkiye sahiptirler.

2) Kışın karların erimesine ve dolayısı ile çığ ve sel baskınlarına neden olurlar.

3)Yazında bitkilerin kurumasına yol açarlar.

4) Bunlar Dünya’da en fazla İsviçre’deki Alp Dağlarında etkilidirler.Türkiye’de ise en fazla Doğu Karadeniz ve Akdeniz’de etkilidirler.

5) Yerel rüzgarlar içinde enlemle açıklanamayan tek rüzgar türüdür.