Hikaye incelemesi yapmak, okunan bir hikayenin, biçim ve içerik açısından değerlendirilmesi ve bunu raporlanmasıdır. Hikaye analizi, esasen ciddi birikim, edebi dil gerektiren bir uğraştır. Hikaye incelemeleri yapan kişinin de çoğunlukla bir yazar olduğu unutulmamalıdır. Bu yazımızda, başlangıç düzeyinde yani orta, lise veya yeni hikaye incelemesi yazacaklar için hikaye incelemesi nasıl yapılır? Sorusuna yanıt aramak…
Türü ne olursa olsun yazılı bir metin için yazarının kafasında bir plan (planlama) olması şarttır. Buna aynı zamanda yol haritası da diyebiliriz. Neyi, nasıl ve nice anlatacağız? Hikaye incelemesinde dört ana başlık bulunmalıdır. Bunlar; hikaye hakkında bilgiler, olay, yazar hakkında bilgi ve yararlanılan kaynak olacaktır.
Hikâye Hakkında Bilgiler
Hikâyenin adı, hikâyenin yazarı, hikâyenin basım yeri ve basım yılı ile hikâyenin kaç sayfadan oluştuğu bu bölümde yazılmalıdır.
Olay
Bu bölümde hikayede geçen olayın özeti, olaydaki kişiler, kişilerin fiziksel ve ruhsal özellikleri, asıl ve yardımcı kişiler (kahramanlar), olayın geçtiği yer ve zaman, anlatıcı (olayı anlatan kişi), hikayenin dil ve anlatım özellikleri ile hikayenin ana fikri bu bölümde anlatılmalıdır.
Hikaye Yazarının Hayatı, Sanatı ve Eserleri Hakkında Kısa Bilgi
Faydalanılan Kaynaklar
Hikaye İnceleme Örneği
Hikaye Adı (Örnek: Semaver)
(Sait Faik Abasıyanık)
Konu
Kısaca (Örnek: Hikayede fabrika işçisi Ali’nin, annesiyle geçirdiği mutlu günleri anlatılıyor.)
Özet
İstanbul’daki Halıcıoğlu semtinde bir fabrikada işçi olarak çalışan Ali, annesiyle mutlu günler geçirmektedir. Annesi Ali’yi her gün sabah ezanıyla birlikte kaldırmakta, Ali de kızarmış ekmek kokusu dolan evde semaverin kaynayışına dalar ve huzurlu anlar geçirmektedir. Semaver, Ali’nin fabrikadaki huzursuzluğu, grevi, patronu unutturmaktadır ( “Ali semaveri, içinde ne ıstırap, ne grev, ne de kaza olan bir fabrikaya benzetirdi. Ondan yalnız koku, buhar ve sabahın saadeti istihal edilirdi.”).
Ali, annesini bir sabah, semaverin başında ölü bulur. Evlerinin mutluluk kaynağı ‘Semaver’ bir daha kaynamayacaktır artık.
Ana Fikir
İnsanı yaşama bağlayan, sevgi ve var olanla mutlu olabilmektir.
Hikayedeki Kişiler ve Özellikleri
Ali: Hikayenin başkahramanı. Fabrikadan eve gelen, annesine ve evine sevgisiyle ayakta kalan kişidir.
Anne: Ali’nin annesi. Mütevazi bir Anadolu kadınıdır.
Diğer Kişiler: Alinin ustası, komşu kadın ve Ali’nin arkadaşları
Mekan
Hikâye iki mekânda geçmektedir. Ev ve fabrika…
Zaman
Hikayede geçen zaman, her gün yaşanan sabah ve akşam arası aralıktır…
Dil ve Anlatım
Olay değil, yaşamsal ortamdan kaynaklanan izlenimlerin ve çağrışımların yer aldığı bir anlatım biçimi vardır Sade ve anlaşılır dil kullanılmıştır.
Sait Faik Abasıyanık’ın Hayatı, Sanatı ve Eserleri Hakkında Kısa Bilgi
