Mitoloji (mythologie) Mitlerin tarihi ve onları yorumlayan bilim olarak ifade edilebilir. Mitoloji, Türkçede zaman zaman efsânebilim olarak kullanılmaktadır. Felsefe ve tarih terimleri sözlüklerinde ise söylencebilim deyimleriyle dile getirilmiştir. Hikayesi insan ve doğa ilişkisi, Evrenin yaratılışı, tanrılar ve tanrıların insanları nasıl cezalandırdığı, insanlar ve kahramanların yanı sıra ilk günah, ilk ilk ölümün olduğu söylencelerdir. Mitoloji dar bir kapsamı değil, insanın doğayla olan tüm ilişkisine açıklık getiren masallar, hikayeler, anlatılar bütünüdür. Avcılık ve hayvancılık nasıl başladı? Ateş ne zaman bulundu? Cinsel hayat ne zaman başladı?.. Hayatı kapsayan her olgunun yanıtlarının ilk çağlardaki her sonucu tanrılar, yarı tanrılar ve kahramanlar mitolojinin kapsama alanına giren, mitolojinin incelediği ve yorumladığı konulardır.
Mitoloji sözcüğü ilk önceleri sadece klasik eskiçağ inançlarını adlandırmak için kullanılmaktaydı. Daha sonra tüm inançları kapsadı. Çeşitli mitolojiler başlıca konuları olan mitosların (hayal ürün olan sözlerin), epos (sanatlı söz) ve logos (gerçeğe dayanan söz)’larla kaynaşmış halde olduğu saptandı. Her mitos bir anlamda sanat ürünü ve gerçeklerle ilgilidir. Gerçeği araştıran felsefe, mitolojik sorulardan dinsel niteliğin atılmasıyla başlamıştır. Mesela su’yu tanrı olarak niteleyen ünlü mitolojici Homeros’u izleyen ilk filozof Thales ona fizik bir nitelik vermiştir. Ancak bu fizik nitelik, mitolojiye dayanmaktadır ve mitolojinin ürünüdür.
Tüm halkların kendi kültürlerine, inanışlarına göre bir mitolojisi bulunmaktadır. Yunan, Hint, Türk, Mısır, Kalde, Rus, Çin, İran mitolojileri yanında tabi ki diğer milletlerin hatta millet olarak görülmeyen geri kalmış kavimlerin dahi hala inandıkları mitolojileri vardır. Mitolojileri içinde en çok ilgi görmüş ve en çok incelenmiş olan mitolojiler ise Hint ve Yunan mitolojileridir.
Mitolojinin Kolları
Mitoloji 4 kola ayrılmaktadır. Bunlar Kozmogoni (evrenin nasıl oluştuğunu incelemektedir), Teogoni ( tanrıların nasıl oluştuklarını inceler), Antropogoni (insanın nasıl oluştuğunu inceler) ve bütün bunların geleceğini inceleyen Eskataloji.
Mitler Nasıl Doğar?
Mitlerin doğuşu hakkında çok farklı yaklaşımlar vardır. Yunan filozofu Evhemeros, halk tarafından uydurulmuş olan bu hayali “Mit”lerde tarihsel ve gerçek olayların izlerinden söz etmiştir. 19 uncu yüzyıl İngiliz filozofu “Herbert Spenser” tarafından da bu görüş kabul edilmiştir.
Theagenes, Homeros’un mitlerinde felsefe bulmuş, Aristoteles ise mitleri lejistlatörlerin uydurduğunu söylemiştir. Ona göre göre lejistlatörler, Mitleri, kanuni bir müeyyide gibi kullanarak halkı iyiye sevk etmek istediler. Yine St. Augustinus, Zeus ve Aphrıdite’nin ilahi şahsiyet değil, şeytanı birer varlık olduğuna inanıyordu. 17. yüzyılda, 18. yüzyıl başındaki bilginlere göre de “Mit”ler, dinsel geleneklerin şekil değiştirmiş birer inancıdır. 18. yüzyılın sonunda Dupuis ve Emeric Davit ilk çağlardaki puta tapanların taptıkları mabudların ve kahramanların, Güneş kültüründen alındıklarını iddia ettiler. 19. yüzyılda İngiltere’de Max Muller, Almanya’da A. Kuln, Fransa’da Michel Breal, genel dil biliminde çok ileri giderek mitlerin temelini dilden aldıkları kanaatında bulunmuşlardır.
