Türkiye’nin ilk yerli uçağını üreten Vecihi Hürkuş, Türk havacılık tarihinde silinmez bir yeri vardır. Türkiye’nin ilk uçak tasarımcısı ve üreticisi kimdir sorusunun doğru yanıtı Vecihi Hürkuş’tur. Net ve güncel bilgi kaynağı Bilgitor, Vecihi Hürkuş Kimdir? sorusuna yanıt aradı.
Uçak Yapan İlk Türk Kimdir?
Gerek yaratıcı düşünce gerekse sıradışı buluşlar yazılarımızda sözünü ettiğimiz insanlar için en doğru örneklerden biri Vecihi Hürkuş’tur. Türkiye’nin sadece ilk uçağını yapan kişi değil aynı zamanda ilk uçak düşüren havacısıdır.
Vecihi Hürkuş, 6 Ocak 1896’da İstanbul’da doğdu. Babası Gümrük Müfettişi Faham Bey, genç yaşta vefat edince Vecihi’yi annesi Zeliha Hanım yetiştirdi. Vecihi Hürkuş, Tophane Sanat Okulunda güzel sanatlar eğitimi aldıktan sonra gönüllü olarak önce Balkan Savaşı’na katıldı. Daha sonra da Birinci Dünya Savaşı’nın Bağdat cephesinde uçak mühendisi olarak görevlendirildi. Kafkas Cephesi’nde bulunduğu 1917 yılında bir Rus uçağını düşürdü ve “Düşman uçağını düşüren ilk Türk pilotu” unvanının sahibi oldu. Bu savaşta yaralanarak Ruslara esir düşmesine rağmen, kaçmayı başardı ve ülkesine geri döndü.
Kurtuluş Savaşı’nda özellikle İnönü ve Sakarya savaşı sırasında çok başarılı keşif ve destek uçuşları yapmıştır. Kurtuluş Savaşı’nın ilk ve son uçuşunu yapan pilottur. Vecihi Hürkuş, bir Yunan uçağını düşürüp, İzmir (Gaziemir – Seydiköy) hava meydanına inmiş ve burayı işgalden kurtarmıştır. Bu başarıları sonrasında TBMM tarafından kırmızı şeritli İstiklal Madalyası ve üç ayrı takdirname ile ödüllendirildi. Savaş sırasında bir av uçağı tasarımı yapmış ancak Mondros Ateşkes Antlaşması’nın imzalanması ile bu projesi yarım kalmıştır.
Savaştan sonra İzmir’de yeni tayyarecileri eğitir. Edirne’ye yanlışlıkla inen bir yolcu uçağını almakla görevlendirilir. Hizmeti karşılığı uçağa “VECİHİ” adı verilince, uçak inşa etmek düşünceleri canlanır. İzmir Seydiköy Hava Mektebi’nde uçak yapımı projesine devam eder. 1923’te Yunanlardan ele geçirilen uçak motorlarını kullanarak ilk Türk uçağını yapar. 28 Ocak 1925’te “VECİHİ K-VI”adını verdiği uçağını uçurur.
Vecihi Hürkuş, 1916–1967 yılları arasında 30 bin saatlik uçuş yapmış ve bu alanda bir rekora imza atmıştır. 102 farklı model savaş ve sivil uçakla uçuş yapmak suretiyle başka bir rekor daha elde etmiştir. Hürkuş, 1930 yılında Kadıköy’de kiraladığı bir keresteci dükkanında ilk Türk sivil uçağı olan VECİHİ XIV’ü inşa etti. Bu dönemden sonra ülke genelinde sayısız uçuşlar gerçekleştirdi. 1932 yılında Vecihi Sivil Tayyare Mektebi isimli ilk Türk Sivil Havacılık Okulu’nu açtı. İlk Türk kadın pilotu olan Bedriye Gökmen ile beraber 12 pilot bu okulda yetişti.
Türk havacılık tarihinde unutulmaz yeri olan Vecihi Hürkuş, 16 Temmuz 1969 tarihinde Ankara’da vefat etmiştir.
