Bu Yazıda Neler Var?
Obsidyen (Volkan Camı)
Bileşiminde % 75–80 oranında silisin bulunduğu, sert, genelde riyolit bileşimli, çoğunlukla siyah ama kahverengi, yeşil, kırmızı, mor ve gri renkleri olan saf doğal cam obsidyendir. Obsidyenin kırığı konkoidal ve kenarları saydamdır. Kayacın içerisinde nadiren iri kristalleri olanı da bulunmaktadır. Obsidyenin bileşiminde yaklaşık % 2-3 oranında su yer alır. Eskiden insanlar obsidyenin sert ve keskin olmasından dolayı savaş ve savunma aleti yapımında kullanmıştır. Bugün ise yalıtkan yapı malzemesi imalatında kullanıldığı görülmektedir.
Perlit
Bileşiminde % 70–80 oranında silisin bulunduğu, inciye benzeyen, nohut, bezelye büyüklüğünde camsı küreciklerden meydana gelen, gri, yeşil gibi renkleri olan, genelde obsidyen çevresinde oluşmuş camsı kayaç perlittir. İçerisinde yaklaşık % 2-4 oranında su bulunduran ve kabuk kabuk soyulan bir kayaçtır.
Pekştayn (Katran Taşı)
Bileşiminde % 65–70 oranında silis bulunan, görünüşü obsidyene göre donuk olan, reçine parlaklığında, bileşimi yer yer andezit, dasit, riyolit gibi vb. kayaçlardan oluşan camsı doku pekştayndır. Pekştaynın Türkçe anlamı katran taşıdır. Bu adı rengi katrana benzediği için almıştır. Kayacın rengi; siyah, gri, zeytin yeşili, kırmızı ya da kahverengidir. Bazı pekştaynlar üzerinde sarı, kırmızı benekler de olabilir. Kayaç % 5-10 oranında su içerir. Pekştayn kırıldığında kırık yeri sedef gibi parlamaktadır. Ülkemizde, Sinop’un Boyabat ilçesi çevresinde yaygın olarak görülebilir.
Bimştayn (Sünger Taşı)
Yer yüzeyine çıkan obsidyenin üzerinde meydana gelen köpükten oluşan, boşluklu, hafif, silis oranı yüksek olan, suda yüzebilen, sünger dokulu kayaç bimştayndır. Kayacın rengi; beyaz, açık gri, bazen kahverengi, pembe, sarıdır. Kayaç camsı ve ipeksi bir parlaklığı sahiptir. Bimştayna “ponza taşı” ya da “topuk taşı” adı da verilir.
Ülkemizde Niğde, Ürgüp, Aksaray, Kayseri, Nevşehir ve Kızılırmak havzasında yer yer görülür. Bimştayn yapı malzemesi olarak kullanılan bir kayaçtır. Mermerleri cilalamada, yalıtkan ve hafif yapı malzemesi yapımında da bu kayaçtan yararlanılır. Ayrıca kayaç, çimento inceliğinde öğütüldüğünde çimento ve kireç ile karıştırılarak beton elde edilir. Ponzalı beton kullanılan inşaatta %15–20 oranında demir daha az tüketilir.
Proklastik Malzeme
Volkan bombası, lapilli, volkan kumu, volkan külü (tefra) gibi proklastik malzemeler şekil ve boyutlarıyla dağınık yüzey kayaçlarını meydana getirir.
Volkan Bombası
Lapilli
Aglomera (Volkanik Konglomera)
Volkan bombası ve lapilli gibi iri proklastik maddelerin karalarda, deniz ya da göl tabanlarında kökeni volkanik olan daha ince ve küçük (tüf gibi) çimento ile birbirlerine bağlanmaları sonucu meydana gelen kayaca aglomera adı verilir. Lavın kimyasal bileşimi hangi kayaç ise aglomera o adı alır. Andezit aglomerası, bazalt aglomerası gibi.
Volkanik Breş
Volkandan çıkan köşeli kayaç parçalarının yine volkanik olan ince ve küçük çimento ile birbirine yapışması sonucu meydana gelen kayaç volkanik breştir. Aglomera ile volkanik breş arasındaki fark kayaç içerisindeki iri malzemenin volkanik breşte köşeli olmasıdır.
Volkanik Tüf
İnce proklastik maddelerin volkan yamaçlarında, volkan çevrelerinde, deniz ya da göl tabanlarında düzenli olarak çökelip katılaşması sonucu meydana gelen kayaca volkanik tüf adı verilir. Lavın kimyasal bileşimi hangi kayaç ise volkanik tüf o adı alır. Andezitik tüf, riyolitik tüf gibi. Kayaç açık siyah, pembe, sarı, kırmızı, beyaz ve gri renkte olabilir.
Asitik lav üreten bazı volkanlardan çıkan kızgın bulutlar çeşitli proklastik partiküller içerir. Bu partiküller taşınıp çökeldikleri yerde kristalleşerek ya da camsılaşarak birbirine bağlanır. Bu çimentolaşma süreciyle oluşan tüflere ignimbirit adı verilir.
