Bu Yazıda Neler Var?
Mineral Sertliği Nedir?
Sertlik, mineralin dışardan gelen çizme etkisine karşı gösterdiği dayanaklılıktır. Yani çizilmeye karşı gösterilen direnç mineralin sertliğini gösterir. Bu durum moleküller arasındaki kohezyondan kaynaklanmaktadır. Mineralin dışarıdan gelen darbelere karşı gösterdiği dayanma ise sağlamlık olarak adlandırılır.
Mineral sertliği, Avusturyalı mineralog Friedrich Mohs’un çalışmalarıyla 1812’de ortaya atılmıştır. Mohs minerallerin çizme ve çizilme özelliğine göre 1 ile 10 arasında değişen bir sertlik cetveli meydana getirmiştir.
Cetvelde sertliği bilinen mineral ile sertliği belirlenecek olan mineral birbirine sürtülür. Sertliği bilinmeyen mineralin cetveldeki hangi minerali çizdiği ve hangi mineralle çizildiği tespit edilir. Elde edilen sonuca göre mineralin sertlik derecesi belirlenir. Ancak mineralleri çizerken çizilen mineralin yüzeyinde bir oluğun oluşması gereklidir. Aksi durumda yumuşak olan mineralin sürtünme sırasında bıraktığı toz araştırmacıyı yanıltabilir. Sert mineraller çizer, yumuşak mineraller ise çizilir.
Mohs Sertlik Cetveli Nedir?
| Sertlik | Mineral | Formül | Çizme Denemesi |
|---|---|---|---|
| 1 | Talk | Mg3Si4O10(OH)2 | Tırnakla çizilir |
| 2 | Jips | CaSO4·2H2O | Tırnakla çizilir |
| 3 | Kalsit | (CaCO3) | Çakı ile çizilir |
| 4 | Flüorit | CaF2 | Çakı ile çizilir |
| 5 | Apatit | Ca5(PO4)3(OH-,Cl-,F-) | Çakı ile çizilir |
| 6 | Feldispat | KAlSi3O8 | Çelik ile çizilir ve camı çizer |
| 7 | Kuvars | SiO2 | Camı ve çeliği çizer |
| 8 | Topaz | Al2SiO4(OH-,F-)2 | Camı keser |
| 9 | Korendon | Al2O3 | Camı keser |
| 10 | Elmas | C | Her şeyi çizer ve keser |
Minerallerin sertliğiyle ilgili Brinell, Vickers ve Rockwell’in de kendilerine göre sertlik ölçme testleri vardır. Ancak Mohs’un oluşturduğu sertlik cetveli basit ve çok kullanışlı olması nedeniyle daha çok tercih edilmekte ve bilinmektedir.
Kayaçların özellikleri de barındırdığı minerallerin özelliklerini taşımaktadır. Kayacı oluşturan minerallerin sertlikleri fazla ve kristalleşme dereceleri yüksek ise kayaç sert olur. Üzerinde ise yer şekillerinin oluşumu, gelişimi ve değişimi zaman alabilir.
Minerallerin Sertlik Derecesini Gösteren Tablo
| Sertlik | Mineral |
|---|---|
| 1 | Talk, grafit, pirolusit, kil mineralleri |
| 2 | Jips, galenit, zinober, orpiment, kükürt |
| 3 | Kalsit, anhidrit, barit, gümüş, altın |
| 4 | Flüorit, aragonit, siderit, sfalerit, malakit |
| 5 | Apatit, limonit, kromit |
| 6 | Feldispat, arsenopirit, pirit, hematit, piroksen |
| 7 | Kuvars, olivin, kasiterit |
| 8 | Topaz, beril |
| 9 | Korendon |
| 10 | Elmas |
