Bu Yazıda Neler Var?
Kurşun Nedir?
Kurşun, korozyona uğramamışsa mavimsi gri, parlak bir katıdır. Tırnakla çizilebilecek ve bıçakla kesilebilecek kadar yumuşaktır. Soğukta yassılaştırılabilir, ancak pek dayanıklı değildir. Bilinen metallerin en ağırıdır. Kimyasal etkenlere karşı iyi bir direnç gösterir. Havada bazik bir karbonat katmanının oluşumu nedeniyle kararır, ama bozulma yüzeysel olarak kalır. Saf sudan etkilenmez. Karbondioksitli suların etkisiyle, az çözünen zehirli bir tuz oluşturur. Ancak suyun sülfat içermesi durumunda çözünme meydana gelmez; bu nedenle yağmur suları dışında, kaynak ve nehir sularının taşınmasında yararlanılan boruların yapımında hiçbir sakınca olmadan kullanılabilir.
Kurşunun Bileşikleri
Kurşunun özellikle üç oksidi bilinir. Kurşunmonoksit (PbO), metalin havada kavrulması sonunda elde edilir; görünüşüne bağlı olarak bu bileşiğe “masikot” ya da “mürdesenk” denir. Kurşunmonoksit, kurşunhidroksit’e (Pb(OH2)) denk düşen bir bazikoksittir. Pb2O4 formüllü oksidi ya da başka bir deyişle minyum (sülüğen), turuncu-krmızı bir tozdur; masikot peroksitleştirilerek elde edilir. Kahverengi-siyah olan ve “kurşun- peroksit” olarak da adlandırılabilen kurşundioksit (PbO2), kuvvetli bir yükseltgendir. Asitanhidrit rolü oynayarak plumbatları verir.
Kurşunun iki değerli olduğu tuzları arasında, genellikle şu bileşikleri yer alır; Kurşunklorür (PbCl2), kaynak suda hafifçe çözünen beyaz bir tozdur. Kurşuniyodür (Pbl2) sarı renklidir, kurşunsülfür (PbS), siyahtır. Doğal yoldan oluştuğunda galen olarak adlandırılır (galen kurşunun temel cevheridir). Kurşunkarbonat (PbCO3) beyazdır, doğada bulunur. Formülü çok karışık olan, “kurşun beyazı” ya da “gümüş beyazı” da denen üstübeç, yapay bazik bir karbonattır. Kullanımı kimi Avrupa ülkelerinde yasaklanmıştır.
Atom numarası: 82.
Atom kütlesi: 207.2.
Erime sıcaklığı: 327.5 °C.
Kaynama sıcaklığı: 1.740 °C.
özgül kütlesi: 11.35 g/cm3.
Elektron biçimlenmesi: [2.8.18.32.18] s2p2
Yükseltgenme dereceleri: + 2, +4.
izotopları: 198-214.
Doğal kurşun: 208Pb: % 52.3, ”206Pb: % 23.6, 207Pb: % 22.6, 204Pb: % 1.48.
Kurşunun Elde Edilişi
Kurşun başlıca iki filizinden (galen ve serüzit) elde edilir. Filizler kavrularak önce kurşunokside çevrilir, sonra da karbonla indirgenir. Bu da tam saf kurşun olmayıp, art arda birtakım işlemlerden (kavurma yönteminde Dwight-Lloyd yöntemi; Betts’in elektrolitik yöntemi; ısıl yöntemi) geçirilerek saf hale getirilir.
Kurşunun Kullanım Alanları
Aşındırıcı ortamlardan birçoğuna dayanıklı olduğundan kurşun pek çok alanda faydalanılır. Temel olarak akümülatör yapımında kullanılır (toplam tüketimin yaklaşık % 50’si). Bu uygulamada kurşundan hem metal (alaşım halinde kurşun ızgara ve kutup başları), hem de etkin madde (kurşunoksit ve çeşitli katkı karışımı) olarak yararlanılır.
Kurşun metalinin kullanım alanları arasında matbaa harflerinin dökümü, elektrik enerjisi üretiminde kullanılan kabloların kaplanması, özellikle su ve gaz döşemeyle ilgili boru donanımlarının yapımı sayılabilir. Bina çatılarının kaplanmasında, sesgeçirimsizleştirmede, av kurşunu yapımında, kaliteli şarap ve alkol şişelerinin kapaklarında, kaynak dolgu metali olarak kaynakçılıkta ve sülüğen antipas olarak boyacılıkta da kurşundan yararlanılır.
Dünya Kurşun Üretimi
Dünya kurşun cevheri üretimi (tuvönan) 3.5 milyon ton dolayındadır. Bunun üçte birini Amerika Birleşik Devletleri ve Bağımsız Devletler Topluluğu üretir. Bu ülkeleri 100.000 ile 400.000 tonla Avustralya, Kanada, Meksika, Peru, Çin, Yeni Yugoslavya ve Bulgaristan izler. Türkiye’nin yıllık kurşun cevher üretimi ise 5-6 bin ton dolayındadır.
