Bu Yazıda Neler Var?
Milattan 3000 yıl kadar önce kurulan Kudüs, on yüzyıl sonra, İbraniler’in kralı Davut’un başkenti oldu. Davut’un oğlu Süleyman, şehri güzelleştirmeye girişti ve bu arada Yahudiler’in tanrısı Yahova’ya adanmış olan büyük tapınağı yaptırdı.
Kudüs’ün Eski Tarihi
Kudüs 587’de Nabukodonosor tarafından yıkıldı; 538’de yeniden baştan başa imar edildi, ama o tarihten sonra da, art arda Babilliler, Persler, Yunanlılar ve MS 70 yılında şehri de, tapınağını da yıkan Romalılar tarafından işgal edildi. 638’de Araplar Kudüs’ü fethettiler. 1100’de şehir Haçlılar’ın eline geçti ve geçici bir Hıristiyan krallığının başkenti oldu. Araplar şehri yeniden aldılar, onlardan Türkler’in eline geçti, daha sonra İngiliz yönetimine giren Kudüs, artık uzun bir gerileme döneminin içindeydi.
Parçalanmış Şehir ”Kudüs”
Yahudiler 1922’den itibaren, atalarının vatanı olan ve İngilizler’in yönetiminde bulunan Filistin’e dönme düşleri kurmaya ve dünyanın her yanından oraya akın etmeye başladılar. Arap milletlerinde uyandırdığı şiddetli tepkiye karşın, bu durum İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra, İsrail Devleti’nin kurulmasıyla sonuçlandı.
Önceleri Birleşmiş Milletler denetimine verilen ve uluslararası şehir kabul edilen Kudüs, 1948’de şiddetli çarpışmalara sahne oldu ve sonunda iki bölgeye ayrıldı. Biri Ürdün’e, öteki İsrail’e ait oldu. Nihayet, 1967’de, Altıgün Savaşı’nın sonunda İsrailliler şehrin öteki yansını da işgal ettiler ve o tarihten beri Kudüs, İsrail’in başkenti oldu.
İsrail’in Kudüs’ü Başkent İlan Etmesi
İsrail Devleti 30 Temmuz 1980’de “Birleşik Kudüs’’ü İsrail’in ebedi başkenti ilan eden bir temel yasayı onayladı ve dünyaya duyurdu. Bu durum, Arap halkı arasında tepki ve karışıklıklara, özellikle Arap devletlerinin sert protestolarına yol açtı.
Kudüs, sarp tepelerle (eski kent 633 1790 m yükseltide, komşu vadilerden 100 m kadar yüksekte kuruludur) dolu bir alanda ve Ürdün çukurunun yanında yükselen Yahudiye Dağları’nın kenarında, Lüt Gölü’nün kuzeyinde, eski İsrail ve Yahuda krallıkları arasında, batıdan doğuya doğru geçişi denetleyen bir konumda kurulmuştur.
1950 yılında Kudüs’te çekilmiş fotoğraf
Roma döneminde (MÖ 2. yüzyıl), Yahudi ayaklanmalarından sonra yeniden kurulan eski kent Museviler, Hıristiyanlar ve Müslümanlar için kutsal bir kenttir. Her yıl, dünyanın bütün bölgelerinden binlerce hacı Kudüs’e gelerek ibadette bulunur. 19. yüzyılın ikinci yarısında, surların (16. yüzyılda Osmanlılar yaptırdı) dışında, vadilerde ve batı tepeleri arasında Hıristiyanların ve özellikle de Yahudi göçmenlerin yaşadığı yeni mahalleler gelişti. 1948’de kent çoğunluğunun büyük bir kısmını Yahudiler oluşturuyordu (100.000 Yahudi’ye karşılık 65.000 Arap) ve Yahudi halkın düşünce merkeziydi (İsrail – Arap Savaşı, Birleşmiş Milletler örgütü Ateşkes Komisyonu aracılığıyla kenti ikiye ayırdığında [Ürdün’e bağlanan eski kent ve İsrail’e ilhak edilerek bu devletin başkenti yapılan yeni kent], Tel-Aviv ekonomik ve demografik merkez olarak kaldı), ama yeni kent merkezden çok uzaktaydı ve Kudüs’ün nüfusu, o dönemde, Tei-Aviv’ den çok daha yavaş arttı (1966’da 195.000).
1967 Savaşı’ndan sonra kentin tamamı İsrail yönetimine geçti. Hükümet ve Knesset’in merkezi Kudüs’se de kordiplomatik bu kentte oturmaktadır. Günümüzde Kudüs’ün nüfusu yeniden hızla artmaktadır (1977’de 376.000 nüfus) ve Araplar kentte küçük bir azınlık (10.- 000’i Hıristiyan, 70.000 kişi) oluşturmaktadır.
