Osmanlı Devleti Duraklama Dönemi (İç Nedenleri)

Merkezi Yönetimin Bozulması

Osmanlı merkezi yönetiminin bozulmasında,

1. Kanuni’den sonra tahta çıkan padişahların çoğunun devlet işlerine ilgisiz kalmaları ve ordunun başında seferlere çıkmamaları
2. Şehzadelerin sancaklara gönderilmemesinden dolayı, yeterli bilgi ve tecrübeye sahip olmadan devletin başına geçmeleri
3. Hükümdarlardan birçoğunun küçük yaşta tahta çıkması
4. Padişahların tecrübesizliğinden yararlanan saray kadınlarının ve ağalarının devlet yönetimine karışmaları
5. Önemli makamların yeterlilik ve tecrübeye bakılmaksızın rüşvet ve iltimas yoluyla dağıtılması

gibi nedenler etkili olmuştur.

Ekonominin Bozulması

Osmanlı ekonomisinin bozulmasında şu gelişmeler etkili olmuştur:

1. Coğrafi Keşifler sonrasında Osmanlı Devleti’nin denetimindeki ticaret yollarının yön değiştirmesi nedeniyle gümrük gelirlerinin azalması
2. XVII. yüzyılda Avusturya ve İran ile yapılan savaşların yüklü harcamalara yol açması
3. Savaşlardaki başarısızlıklar yüzünden ganimetlerin azalması, yabancı devletlerin ödediği vergi ve hediyelerin kesilmesi
4. Coğrafi Keşiflerin etkisiyle ticaret yollarının yön değiştirmesi, gümrük gelirlerinin azalması ve Avrupa’ya giden değerli madenlerin bir miktarının Osmanlı ülkesine gümrüksüz girmesi nedeniyle Osmanlı parasının (akçe) değerinin düşmesi
5. İhracatın azalması, ithalatın artması ve kapitülasyonların giderek Avrupalı devletlerin sömürü aracı haline gelmesi
6. Vergilerin yükseltilmesi ve güvenliğin azalmasından dolayı köylerde yaşayan insanların vergilerini ödeyemeyerek tarımsal üretimi bırakmaları
7. Saray masrafları ile lüks ve israfın artması

Ordu ve Donanmanın Bozulması

Ordu ve donanmasının bozulmasında şu gelişmeler etkili olmuştur:

1. III. Murat döneminden itibaren kapıkulu ocaklarına kanunlara aykırı asker alınması ve sayılarının artırılması
2. Devlet yapısında bozulmaların artması üzerine halkın askerliğe yönelmesi
3. Yeniçerilerin geçim sıkıntısı çektiklerini ileri sürerek askerlik dışında işlerle uğraşmaları
4. Dirlik topraklarının iltizama verilmesi yüzünden tımar sisteminin önemini kaybetmesi
5. Tımar topraklarının hakkı olmayanlara verilmesi ve bu toprakların önemli bir kısmının yeniçerilerin eline geçmesi
6. Denizcilikle ilgisi olmayan kişilerin donanmanın başına getirilmesi
7. Avrupa’da meydana gelen askerlik bilgisi ve teknolojisindeki gelişmelerin takip edilmemesi

Orduda düzen ve disiplinin bozulması Osmanlı Devletinin duraklama sürecine girmesinde etkili olmuştur.

Sosyal Alandaki Bozulmalar

XVII. yüzyılda başta İstanbul olmak üzere büyük şehirlerin nüfusları hızla artmıştır. Bu durum ülkede sosyal sorunların artmasına, şehirlerde işsizliğin ve güvenliğin bozulmasına yol açmıştır. Yine bu dönemde tımar sistemi bozulmuş, Anadolu’da Celâli isyanları çıkmıştır. Bu gelişmeler halkın devlete olan güvenini sarsmıştır.

Eğitim Sisteminin Bozulması

Osmanlı eğitim siteminin bozulmasında,

• Osmanlı eğitim sisteminin temelini oluşturan medreselerin çağın gerisinde kalması
• Avrupa’da eğitim alanında meydana gelen yeniliklerin takip edilmemesi
• İlmi rütbe, görev ve payelerin rüşvet ve iltimas yoluyla verilmesi
• Pozitif bilimlerin medreselerin müfredatından çıkarılması
• İleri gelen yöneticilerin yeni doğmuş çocuklarına müderrislik gibi ilmi rütbe ve payelerin verilmesi sonucu beşik uleması diye adlandırılan bir sınıfın ortaya çıkması

gibi nedenler etkili olmuştur.

Osmanlı Devleti’nde devlet memurlarının büyük çoğunluğu ile adalet işlerine bakan kadılar medreselerde yetişmekteydi. Bu nedenle eğitim sistemindeki bozulmalar hukuk, yönetim gibi alanlardaki bozulmalarda da etkili olmuştur.