Bu Yazıda Neler Var?
Amaca uygun olarak seçilen anlatım biçimi içinde, düşüncenin okuyucu tarafından daha açık, belirgin ve iyi anlaşılması için başvurulan yöntemlerdir. Bir yazıda düşünceyi geliştirme yolu bir tane olabileceği gibi birden fazla da olabilir.
Tanımlama
Bir kavram ya da nesneyi ayırt edici özellikleriyle birlikte vermeye tanımlama denir. Burada amaç, bir varlığın, bir kavramın, bir durumun özel ve değişmez niteliklerini sıralayarak tanımını yapmaktır. Tanımlamada cümleler bir bakıma “Bu nedir?” sorusunun cevabı niteliğindedir. Bilginin okuyucu ya da dinleyiciye doğrudan verildiği anlatım tekniğidir. Tanım cümlesinde anlam yoğunluğu vardır.
Örnek Metin
“Kitap, insanlığın kültür belleğinin dayanağıdır. Kitap, bir yandan geçmiş kuşakların kültürdeki kazanç ve başarısını bize güvenecek bir biçimde ulaştırması, öte yandan da yaşayan kuşakların oluş halindeki düşünce, görüş ve duygularını yayması dolayısıyla tam bir kültür değeridir.”
Benzetme
Bir kavramın, nesnenin başka bir kavram ve nesnenin özellikleriyle anlatılmasıdır. Benzetme, düşünceyi geliştirme yolları içinde anlamı zenginleştirmek, anlatıma güç kazandırmak için sıkça başvurulan yollardan biridir.
Örnek Metin
“Bir bakarsın ki, soylu törenlerin en görkemli dakikasında soytarı yerde yatıp yuvarlanmaya başlamış, prenslerin, düklerin, baronların, kontların, nazırların, rektörlerin, kardinallerin, kırmızı bayram balonu gibi şişirilmiş ciddiyetlerini sivri yergileriyle delerek ortalığı birbirine katmış, öfkeleri, kahkahaları, fısıltıları, kaygıları soytarılığın sarmalına dolayıp saray halısı gibi salona yayıvermiş.”
Örneklendirme
Bir yargının, düşüncenin daha iyi açıklanması, soyut bir düşüncenin somutluk ve görünürlük kazanması, zihinde daha kalıcı bir niteliğe kavuşturulması için uygun örneklerin verilmesi biçiminde ortaya çıkan anlatım tekniğidir.
Örnek Metin
“Arınmanın en az güçlük gösteren yanı, Türkçe karşılığı olan yabancı sözcüklerin atılması, kullanılmamasıdır. Kendimizi biraz sıktık mı kolayca başarabiliriz bunu. Anlamdaş sözcüklerin dilimizi zenginleştireceğine inanmıyorum. Kimi yerde gerçek, kimi yerde hakikat, kimi yerde realite demenin dilimize olsun, diyeceklerimize olsun bir yararı dokunur mu?”
Karşılaştırma
Birbiriyle ilgili iki varlığın, iki kavramın, iki olgu veya durumun benzer ve farklı yanlarını ortaya koymaya karşılaştırma denir. Yazar karşılaştırmada bir sonuca varır ve vardığı sonuç genellikle bu paragrafın ana düşüncesi olur. Karşılaştırma paragraflarında “oysa, ise” gibi karşılaştırma bağlaçlarından sıkça yararlanılır.
Örnek Metin
“Şiir sözcüklerle yapılır. Şiir sanatının özünü sözcükler, tamlamalar, sıfatlar oluşturur. İnsan, içinin taşan duygularını karşısındakine sözlerle anlatır. Şair, sözcükleri sanatlı kullanırsa ya da duygularını şiirle kağıda dökerse o denli başarılı olur yapıtında. Resmin malzemeleri ise ağaçlar, kuşlar, insanlar değil, renklerdir. Renkler, şekiller uyumlu kullanılırsa resim insana bir şeyler anlatır.”
Tanık Gösterme
Düşünceyi inandırıcı kılmak için o düşünceye destek olabilecek, o düşüncenin doğruluğuna delil olabilecek, konuyla ilgili, sözüne güvenilir kişi ya da kişilerden alıntı yapılmasıdır. Tanık gösterilen kişilerin sözleri paragrafa aynen konabileceği gibi paragraf yazarının ağzından da aktarılabilir.
Örnek Metin
“Okuma tutkuların en asilidir. Ekmek nasıl bedeni beslerse, o da öyle ruhu besler. Bir yazar, okuma için, ‘Tatlı tatlı kendinden geçme.’ demiştir. Büyük yazarlar ömürlerinin yarısını okumakla geçirmişlerdir. Montesquie ‘Çeyrek saatlik bir okumanın gideremediği kederim olmamıştır.’ der. Bir kitap, her zaman güvenilebilecek bir dosttur. Yas içinde bir ahbabına Alphonse Daudet, ‘ Güzel kitaplar okuyun.’ diye yazmıştı.”
