Don Juan var mıydı? Sorusu öne çıksa daha uygun olacak gibi. Gerçek bir kahraman da olsa, hikayesi kendini aşan bir efsane de olsa kararımız kesin olarak şu şekilde olacaktır: Don Juan Efsanesi gerçek bir kurgusal kahramana dairdir. Tabi ki son tahlilde, Don Juan derken mecazi olarak “zampara” demiş olacağız.
Efsane bu ya, soylu bir ailenin genç kızını kendine aşık edip babasını öldüren Don Juan bununla yetinmeyip mezarlıkta babanın heykelini saygısızca kendisiyle yemek yemeye davet etmiştir. Heykelin daveti kabul etmesi, Don Juan tarafından heykelin elinin sıkılması ve heykelin Don Juan’ı cehenneme sürüklemesi efsane diline yakışır şekilde hikaye edilmiştir. Esasen Don Juan tabiri her dönem çapkınlıkla özdeşleşmiştir.
Bir çok otoritenin ortak görüşüne göre Don Juan’ın ilk kayıtlı hikâyesi Tirso de Molina’nın yazdığı El burlador de Sevilla y convidado de piedradır (Sevil aldatıcısı ve taştan misafir). 1620’li yıllarda İspanya’da yazıldığı düşünülen hikâyede Don Juan kadınlara kendisini sevgili gibi gösterip, evlilik vaadiyle kandırmakta ve bu davranışından dolayı herhangi şekilde pişmanlık duymayan bir zampara olarak anlatılmaktadır.
Don Juan, ahlaki açıdan sorunlu bir karakterdir diyebiliriz. Yaşadığı ilişkilerden sonra hep kırık kalp bırakır. Kızgın kocalar ve babalardan hiç bahsetmeyelim. Sadece ayartmak, gönül kırmak ve terk etmek değil cinayet bile işler. Mesela böyle bir gönül ilişkisinin sonunda Don Gonzalo’yu vahşice öldürür. Efsane de olsa daha sonra katedralde Don Gonzalo’nun hayaleti tarafından yemeğe davet edilmesi, onun da korkak görünmemek için daveti kabul etmesi fena halde ürkütücüdür.
Don Juan efsanesinin çeşitli anlatımları var. Don Juan’ın karakteri iki farklı bakış açısından veya her ikisinden birden anlatılır. Kimileri Don Juan’ı basit, canı istediği zaman gönül eğlendirebilmek için kadınları kandıran azgın bir zampara olarak tanımlar. Bazıları ise baştan çıkardığı kadınları gerçekten seven, her kadının içindeki güzelliği ve gerçek değeri görebilen bir adam olarak niteler.
Don Juan’ın edebiyattaki yeri ve Don Juan hikâyesinden türeyen çalışmaları kronolojik olarak gösteren liste
1665: Molière’in komedisi Dom Juan ou Le festin de pierre
1761: Christoph Willibald Gluck ve Gasparo Angiolini’in balesi Don Juan
1813: E.T.A. Hoffmann’in küçük romanı Don Juan
1821: Byron’un epik şiiri Don Juan
1829: Christian Dietrich Grabbe’nin tiyatro eseri Don Juan und Faust
1830: Pushkin’in tiyatro eseri Каменный гость (Kamenny Gost’, The Stone Guest)
1831: Alexandre Dumas’ın tiyatro eseri Don Juan de Maraña
1844: Nikolaus Lenau’in tiyatro eseri Don Juan
1844: José Zorrilla’nın tiyatro eseriDon Juan Tenorio
1861: Charles Baudelaire’in şiiri Don Juan aux enfers
1878: The Finding of Don Juan by Haidee, tablo Ford Madox Brown
1883: Paul Heyse’in “Don Juans Ende”
1889: Richard Strauss’un senfonik şiiri Don Juan
1907: Guillaume Apollinaire’in romanı Les exploits d’un jeune Don Juan
1910: Don Juan Triumphant, Gaston Leroux’un romanı
1921: Edmond de Rostand’ın Don Juan
1922: Azorín’ Don Juan
1926: Don Juan, başrolde John Barrymore, sonradan Vitaphone ile seslendirilmiş sessiz film.
1934: Miguel de Unamuno’in Don Juan
1934: The Private Life of Don Juan, Douglas Fairbanks, Sr.’in son filmi
1934-49: André Obey: Don Juan
1936: Ödön von Horváth’in Don Juan kommt aus dem Krieg
1942: Paul Goodman’in romanı Don Juan or, The Continuum of the Libido, editörü Taylor Stoehr,
1949: Adventures of Don Juan, film başrolde Errol Flynn
1954: Ronald Frederick Duncan’ın tiyatro eseri
1955: Ingmar Bergman’ın tiyatro eseri
1958: Henry de Montherlant’ın tiyatro eseri Don Juan
1959: Roger Vailland’ın tiyatro eseri Monsieur Jean
1963: Gonzalo Torrente Ballester’in romanı Don Juan
1973: Don Juan ou Si Don Juan était une femme…, film başrolde Brigitte Bardot
1977: Joni Mitchell’un şarkısı ve albümü, “Don Juan’s Reckless Daughter”
1995: Don Juan DeMarco, film Don Juan rolünde Johnny Depp, aynı zamanda Marlon Brando
1997: David Ives’in komedisi Don Juan in Chicago
2003: Gregory Maupin’in tiyatro eseri Don Juan, A Comedy
