Gerçek adı Ali Bin Muhammed olan Astronom, matematikçi ve dil bilimci Ali Kuşçu’nun doğum yeri ve tarihi tam olarak bilinmemektedir. Bununla birlikte 1403 yılında Semerkand’da doğduğu ve burada yetişip büyüdüğü tahmin edilmektedir. Babası Muhammed, Timur İmparatorluğu Sultanı ve astronomu Uluğ Bey’in kuşcusudur. Bundan dolayı aile, “Kuşçu” lakabıyla ünlenmiştir. Matematik ve astronomiye çocukluğundan itibaren büyük ilgi duymuştur. Kendisi de büyük bir bilgin olan ve bilginleri koruyan Uluğ Bey, Ali Kuşçu’ya çok basamaklı sayılarda dört işlemi öğretmiştir. Bursalı Kadızâde Rûmî, Gıyaseddin Cemşid ve Muînuddîn Kâşî’den Matematik ve astronomi dersleri almasını sağlamıştır. Ali Kuşçu, bilgisini arttırmak için Uluğ Bey’den habersiz olarak Kirman’a gitmiş ve orada yazdığı Hall-ü Eşkâl-i Kamer (Ay Safhalarının Açıklanması) adlı risale ile geri dönmüştür. Risaleyi Uluğ Bey’e taktim etmiş ve onun büyük taktirini kazanmıştır. Uluğ Bey, ona Semerkand rasathanesine müdürlük görevi verdi daha sonra da bilgisini artırması için Çin’e gönderdi. Ali Kuşçu Çin dönüşünde dünyanın yüz ölçümü ile merideyeni hesap etmiştir.
Uluğ Bey, 1449 yılında öldürülünce Ali Kuşçu koruyucusuz kalmış ve Timurluların sarayından ayrılmıştır. Mekke’ye hacca giderken uğradığı Tebriz’de, Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan kendisine büyük saygı göstermiştir. Uzun Hasan, Ali Kuşçu’dan Osmanlı Devleti ile barış görüşmeleri için yardım istemiş ve onu Fatih Sultan Mehmet’e elçi olarak göndermiştir. Osmanlı – Akkoyunlu sınırında Fatih Sultan Mehmed’in emriyle büyük bir törenle karşılanan Ali Kuşçu, Ayasofya medresesine müderris (hoca, profesör) oldu. Bu atamayla birlikte İstanbul’da matematik ve astronomi alanlarında dinamik bir ortam oluştu. Ali Kuşçu’nun verdiği derslere başka bilim adamları bile katılıyordu. Mirim Çelebi, Sarı Lütfü ve Sinan Paşa gibi değerli bilginleri yetiştirdi.
Osmanlı Devleti’nin ilk Astronomi ve Matematik hocası unvanına sahip olan Ali Kuşçu, çağının en önemli eğitim-öğretim çalışmalarına imza atmıştır. Osmanlıdaki bilim kurumları ile okutulan dersleri planlamış ve kitapları asırlarca ders kitabı olarak medreselerde okutulmuştur. Şiirle de uğraşan büyük bilgin, 16 Aralık 1474 tarihinde İstanbul’da vefat etmiştir.
Eserleri
Astronomi-Matematik
Risâle fi’l-heye, er-Risâletu’l-Muhammediyye fî’l-Hisâb
Risâle der ‘İlm-i Hisâb
el-Fethiyye fî ‘İlmi’l-Hey’e
er-Risâletü’l-Muhammediyye, Şerh-i Zîc-i Uluġ Beg
Şerhu’t-Tuhfeti’ş-şâhiyye
Risâle fî Hall-i Eşkâli Mu‘addili’l-Kamer li’l-Mesîr
Risâle fî Asli’l-HâricYumkin fî’s-Sufliyyeyn
Risâle der ‘İlm-i Hey’e
Risâle fî Halli Eşkâli’l-Kamer
Mekanik
et-Tezkire fî Âlâti’r-Ruhâniyye.
Kelâm Ve Usûl-İ Fıkıh
eş-Şerhu’l-cedîd ale’t-Tecrîd
2. Hâşiye ‘ale’t-Telvîh
Dil-Gramer
Şerhu’r-Risâleti’l-Vaziyye
Risâle il vazi’l-müfredât, el-‘Unkûdu’z-Zevâhir fî Nazmi’l-Cevâhir
Şerhu’ş-Şâfiye li’bni’l-Hâcib, Fâ’ide li-tahkîki lâmi’t-tarîf
Risâle Mâ ene kultü
el-İfsâh, Risâle mâ Ene Kutlu
Risâle fî’l-Hamd,
Risâle fî ‘İlmi’l-Me‘ânî
