Mondros Ateşkes Antlaşması

Mondros Ateşkes Antlaşması (30 Ekim 1918)

1918 yılının Ekim ayında Talat Paşa Hükümeti istifa etti. İttihat ve Terakkici Partisinin önde gelen üyeleri yurtdışına kaçtılar. İngilizlerle ateşkes imzalamıştır. Yeni kurulan Ahmet İzzet Paşa hükümeti adına Bahriye Nazırı Rauf (Orbay) Bey, Limni Adası’nın Mondros Limanı’nda İngilizlerle Mondros Ateşkes Antlaşması’nı imzalamıştır. Buna göre:

1. Osmanlı ordusu derhal terhis edilecek,
2. Silah ve cephane İtilaf Devletlerine teslim edilecek,
3. Boğazlar İtilaf Devletlerine açık olacak,
4. Donanma, tersane, liman, demiryolları, Toros tünelleri, akaryakıt istasyonları, haberleşme araçları ve yer altı kaynakları İtilaf Devletlerinin denetimine bırakılacak,
5. Osmanlı Devleti elinde tuttuğu esirleri serbest bırakacak; ama İtilaf Devletleri Osmanlı esirlerini bırakmayacak,
6. Anadolu dışındaki Osmanlı birlikleri en yakın İtilaf kuvvetlerine teslim olacak,
7. İtilaf Devletleri kendi güvenliklerini tehlikede gördükleri stratejik yerleri işgal edebilecekler, (7. madde)
8. Vilayet-i Sitte’de (Van, Elazığ, Bitlis, Diyarbakır, Erzurum, Sivas’ta) bir karışıklık çıkarsa İtilaf Devletleri buraları işgal edebilecekti. (24. madde)

Söz konusu antlaşmanın 7. maddesi Osmanlı topraklarının İtilaf Devletleri’nce işgallerinin hukuksal gerekçesi olmuştur. Antlaşmanın 24. maddesi Doğu Anadolu’da kurulması hedeflenen Ermeni Devleti’ne ortam hazırlamayı amaçlamaktadır.

Antlaşmanın Önemi ve Sonuçları

1. Osmanlı devleti fiilen yıkılmıştır.
2. Mondros ateşkesten çok bir barış antlaşması niteliği taşımıştır.
3. Mondros’la birlikte başlayan işgaller Kurtuluş Savaşı’nın başlamasına neden olmuştur.
4. İtilaf devletleri Mondros’un şartlarını hemen uygulamaya başlamışlardır. 7. maddeye dayanarak ülkenin büyük bölümü işgal altına girmiştir.
   i. İngilizler; Musul, Antep, Urfa ve Maraş’ı işgal edip, Samsun, Bilecik, Merzifon, Çanakkale, Zonguldak, Kars, Ardahan ve Batum’a da asker çıkardılar.

ii. Fransızlar; Adana ve Mersin’i işgal ettiler.
iii. İtalyanlar; Antalya, Konya, Muğla, Kuşadası, Marmaris, Fethiye ve Alanya’yı işgal ettiler.
iv. İtilaf Devletleri boğazları işgal ederek 13 Kasım 1918’de İstanbul’a asker çıkardılar.

5. Bu gelişmeler karşısında Ahmet İzzet Paşa hükümeti istifa etti.
Yerine kurulan Tevfik Paşa hükümeti de 2 ay dayanabildi. Daha sonra Damat Ferit Paşa hükümeti kuruldu.

6. Anadolu’nun haksız yere işgali ve İstanbul hükümetinin gelişmelere kayıtsız kalması milli mücadele yanlısı cemiyetlerin kurulmasına ve ciddi bir halk muhalefetinin oluşmasına yol açtı.

Mondros Mütarekesi’nin çok ağır koşullar içermesinin sebebi I. Dünya Savaşı sürerken İtilaf Devletleri’nin Osmanlı topraklarını paylaşmak için aralarında yaptıkları gizli anlaşmalardır.

İtilaf Devletlerinin Osmanlı Devleti’ni Paylaşma Tasarıları

İtilaf Devletleri daha I. Dünya Savaşı devam ederken yaptıkları gizli antlaşmalarla Osmanlı topraklarını kendi aralarında paylaşmışlardı. Yapılan gizli antlaşmalar:

• Sykes- Picot Antlaşması (İngiltere, Fransa, Rusya)
• St. Jean de Maurienne (İngiltere, Fransa, Rusya, İtalya)
• Mac Mahon (İngiltere, Araplar)
• Londra Antlaşması
• İstanbul Antlaşması

İtilaf devletleri, 1917 başlarında hazırladıkları tasarıyla Osmanlı topraklarını şöyle paylaşmışlardır:

1. İngiltere: Irak, Ürdün ve Filistin’i,
2. Fransa: Suriye, Lübnan, Hatay, Adana ve çevresini,
3. İtalya: Batı Anadolu’yu,
4. Rusya: Boğazlar ve Doğu Anadolu’yu alacaktı.

1917’nin sonlarına gelindiğindeyse şartlar çok değişti. Rusya’nın savaştan çekilmesi, A.B.D. ile Yunanistan’ın savaşa katılması, Wilson ilkelerinin yayınlanması ve savaşın da erken bitmesiyle paylaşma konusu Paris Barış Konferansına taşındı.