Ales Sözcükte Anlam Deneme Sınavı Çöz

Bazı eserler tanıklıklara dayanır. Bu yazarımız da ünlü bir şairin eşinin anlattıklarını temel almış. O şairi, eşinin sözlerine dayanarak okurlara tanıtıyor. Eşi, aralarındaki sevgiyi, bağlılığı öyle çoşkulu anlatmış ki yazar, bundan çok etkilenmiş ve dinlediklerini dupduru yüreğiyle okurlarına aktarmış. Bu kitapta da olduğu gibi bazen ölümlerden sonra sevgiler, anılarda özlemle birleşerek büyüyor ve bambaşka kılıklara giriveriyor. Bu parçadaki altı çizili cümleyle, şairin eşinin anlattıklarında aşağıdakilerden hangisinin varlığı sezdirmek istemiştir?

Her edebî dönem, kendisinden sonraki dönem için bir basamak oluşturur. Divan şiirinin en büyükleri arasında yer alan Fuzuli, Baki gibi şairler, isimlerini çok da anmadığımız Hoca Dehhani, Ahmedi gibi şairlerin gölgesinde yazmasalardı günümüze kalabilirler miydi? Bu parçada geçen “gölgesinde yazmak” sözüyle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

“Akıllı uslu” insanların oturmuş dünyalarında, gerçeğin tek bir tanımı üzerinde anlaşma sağlanamaması belki de, “hakikat'in yalnızca aklın karşı kıyısına geçmiş insanların kavrayacağı türden bir gerçeklik olmasından kaynaklanıyordu, kim bilir? Bu cümlede geçen “aklın karşı kıyısına geçmiş insan” sözüyle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

Güçlü (I)betimlemeleri ve İstanbul’un çok kültürlü (II)yapısını yansıtan ayrıntılı (III)aktarımıyla romanın, özellikle tarihe meraklı (IV)okurlar için kaçırılmayacak bir içeriğe sahip olduğunu vurgulamakta (V)yarar var. Bu cümledeki numaralanmış sözcüklerden hangisini niteleyen bir söz kullanılmamıştır?

“inanılmaz ölçüde bir yalnızlık içindeyim.” demişti. Evet, bu, yazarlardan beklenen bir yakınma. Yalnızlıkla yazı kol kola gezer çünkü. Bu parçadaki altı çizili sözle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

Metin incelerken o konuda deneyimli olan kişileri izleyin, onların bilgilerinden yararlanın. Ancak bunu, kendi bilgileriniz yetersiz kaldığında yapın. Çünkü onların açıklamaları, bilgileri hiçbir zaman sizin değildir, kolayca aklınızdan çıkabilir. Buna karşılık, sizin görüşleriniz kendi zihninizden doğmuştur, o nedenle de unutulmaz. Onları; konuşurken, tartışırken kendi eteğinizde bulursunuz. Bu parçada geçen “kendi eteğinde bulmak” sözüyle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

Aşağıdakilerden hangisi, “Kuru pantolon ile balık tutulmaz.” sözüyle anlatılmak istenene benzer bir anlam taşımaktadır?

Aşağıdaki sözlerden hangisi, diğerlerinin tersi bir düşünceyi savunmaktadır?

Edebiyat ürünü dille var olur; dille çoğalır. Radyodan da işitsem, kitaptan da okusam; hangi yolla bana ulaşırsa ulaşsın, dille oluşturulan yapısıyla karşımızdadır şiir, öykü, roman, destan,deneme... Ne var ki her eserin edebiyatça varlığı biriciktir. Bu parçadaki altı çizili sözle edebiyat türünün hangi özelliği belirtilmek istenmiştir?

Bizde Tanzimat Dönemi’ndeki yenilik hareketleri, eskiye ait her şeyi inkâr ve reddetmekle işe başladığı içindir ki bu dönemde, birikimlerin gücünü kullanmadan sıfır noktasından sıçramanın zorluğu yaşandı. Bu parçada geçen “sıfır noktasından sıçrama” sözüyle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

Denilmiştir ya, her büyük ozan bir sözcük simyacısıdır, günlük dilin söz değerlerinden şiir yüklü bulutlar oluşturur; sözcüklerin göklerinde dolaştırır bunları. İşte Edip Cansever de böyle ozanlardandır. Bu parçada geçen “şiir yüklü bulutlar oluşturma” sözüyle sözcüklere yönelik olarak anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

(I)Öğretim yılı boyunca her ay (II)düzenli olarak (III)çıkarılacak olan (IV)bilimsel dergi bütün öğretim üyelerine (V)ve öğrencilere dağıtılacak. Bu cümledeki numaralı sözlerden hangisi çıkarılırsa cümlenin anlamında bir daralma olmaz?

(I)Sanatımla ilgili sorular sorulması, bana zarar vermez. Canımı da sıkmaz böyle bir şey. Buna karşın ben hala bir yazarın (II)nasıl yazdığını açıklamasının doğru bir tutum olmadığını düşünüyorum. (III)Kişi okunmak için yazar. Hemen her metinde, İlk okunuşta anlaşılamayacak (IV)daha derin anlamlar olduğundan (V)kesinlikle emin olabilirsiniz. Fakat eserindeki karmaşık bölümlere rehberli turlar düzenlemek yazarın işi değildir. Bu parçada geçen “rehberli turlar düzenlemek” sözüyle anlatılmak isteneni numaralanmış sözlerin hangisi içermektedir?

Sanatçının öteki kitaplarında da psikoloji, kahramanların ruh hâlleri ve gündelik hayatın altında kalan asıl yaşam, hep özel bir yere sahip olmuştur. Bu cümledeki altı çizili sözle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

Talihte birçok önemli olaya tanıklık eden, imparatorluklara sahne olan İstanbul’un bugün göremediğimiz kayıp yapıları, yazarın titiz ve ayrıntılı çalışmasıyla günümüze taşınıyor, yeniden yükseliyor. Bu parçada geçen “yeniden yükselmek” sözüyle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

Kendinden büyüklerle bir arada olmak gibi değil bu. Onlar, “Sus, sen anlamazsın.” bakışları atıyor. Oysa kendi yaşıtlarınla birlikteyken eğleniyorsun, yaşının gerektirdiği gibi davranabiliyorsun. Heyecanlarına, şımarıklıklarına filtre takman gerekmiyor. Bu parçada geçen “heyecanlarına, şımarıklıklarına filtre takmak” sözüyle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

Ünlü ressam Henri Matisse, “Başkalarının etkisinde kalmaktan hiçbir zaman kaçınmam. Etkilenmeme telaşını, korkaklık ve zayıflık olarak görürüm. Ama onların yaptıklarını da aynen benimsemem. Sanatçı kişiliğimin, başka kişiliklerle karışarak ve çatışarak gelişeceğine, güçleneceğine inanırım. Sanatçı kişiliğim bu süreçteki kavgalarımdan sağ çıkamazsa yazgısı böyleymiş derim.” demiş. Bu parçada ressamın “kavgadan sağ çıkamamak” olarak nitelendirdiği olay aşağıdakilerden hangisi olabilir?

Yazdığım her cümleyi dönüp tekrar okuyorum. Bazen insan esin anında çalakalem yazmaktan zevk alır. Ancak ben kendimi o zevkten mahrum ediyorum. Her cümleyi, “Aman yanlış olmasın!’’ diye kontrol ediyorum. Çünkü dil yazıları yazan biri olarak biliyorum ki dikkatli gözler okuyacaktır bunları. Bu nedenle, dil yanlışı yapma kaygısı, bazen kalemimi tutuyor, beni yavaşlatıyor. Bu parçadaki altı çizili sözle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

Düşüncelerin, duyguların yazı ya da söz olmaksızın beyinler arasında iletilmesine “telepati” deniyor. Telepati bir tür duyular ötesi hissetme olarak tanımlanabilir. Telepati sözcüğü, eski Yunancadaki “tele” (kulak) ve “pati” (duygu) terimlerinden geliyor. Telepati yalnızca düşüncelerin ve duyguların aktarılmasını değil, çeşitli olayların önceden hissedilmesini de kapsıyor. İşitme, görme, dokunma, koklama ve tat alma gibi beş duyuya ek olarak altıncı bir duyu kabul edilen bu özellik, Sigmund Freud’a göre, baskılanmış eski bir özelliktir ve ancak belirli koşullarda ortaya çıkar. İlkel insanlardaki telepatinin tehlikelerden korunmak için gerekli bir mekanizma olduğu düşünülüyor. Bazı durumlarda kişilerin algılama özelliklerinde değişiklik olabiliyor. Örneğin bir yakınını kazada, savaşta ya da hastalıktan kaybetmiş kişiler bazı olayları ya da tehlikeleri önceden hissedebiliyorlar. Beyinde anlık bir düşünce ya da görüntü olarak ortaya çıkan bu durum, kişinin günlük programlarını ya da kararlarını bile etkileyebiliyor. Telepati kişinin duygusal durumuyla da yakından ilgili. Bu özellik daha çok kadınlarda bulunuyor. Bunun nedeni belki de kadınların davranış ve düşüncelerinin, erkeklere oranla duygusal temellere daha çok dayanması. Telepatiyle aşağıdaki deyimlerden hangisi arasında anlamca bir yakınlık söz konusudur?

Aşağıdakilerin hangisinde verilen atasözleri zıt anlamlı değildir?

Meyveleri, sebzeleri, rengârenk çiçekleri ve elbette bâlı,  bal arılarına borçluyuz. Sayısız çiçekli bitkiyi tozlaştıran bal arıları, çiçeklerin vazgeçilmez partnerleri olarak flora için yaşamsal önem taşıyor. Bir arı kolonisinde 50.000 ya da daha fazla işçi arı, sayıları birkaç yüzle birkaç bin arasında değişen erkek arı ve yalnızca bir kraliçe arı bulunur. Koloninin bütün sakinleri hayatlarını, yegâne doğurgan dişi olan kraliçe arıya göre düzenler. Kraliçe çok sayıda yumurta yumurtlar; bunların bir kısmı erkek arıların çıkacağı döllenmemiş yumurtalar, bir kısmı da dişi arıların çıkacağı döllenmiş yumurtalardır. Dişi arıların, aralarında izciler, bekçiler, polen ezicileri, sütanneler, ısıtıcılar, pompalayıcılar vb. gruplar oluşturarak yaptıkları iş bölümü de gerçekten mükemmel. Binlerce minik hayvan, uğuldayan bir kitle hâlinde, olağanüstü bir örgütlenmeyle ayriı çatı altında birlikte yaşıyor. Bu çalışmanın sonucu olarak da bir kovana yaz boyunca 30 kilogram polen ve 600 kilogram nektar taşınıyor. Bal arılarının çiçekli bitkilerin “vazgeçilmez partneri” olarak adlandırılmasıyla aşağıdakilerden hangisi anlatılmak istenmiştir?

Aşağıdaki cümlelerden hangisi ayraç içinde verilen deyimin anlamını içermemektedir?

Bakımlı köy evinde kedileri, tavukları ve eksik olmayan konuklarıyla yaşıyordu. Evin giriş katına yerleştirdiği seramik fırını ise yaşamının rengi ve anlamıydı. Bin bir renkli tabaklar, çanaklar, vazolar, heykelcikler üretiyordu çamurdan. Bir ara, neden kenti bırakıp Ege’nin bu küçük köyüne kaçtığını sordum. Bir an sustu, sonra: “Hayatı yavaşlatmak için!” dedi. Bu parçadaki altı çizili sözle kişi, neyi anlatmak istemiştir?

Onun öyküleri çoğunlukla küçük aydınlanma anlarını anlatır. Bu aydınlanma anları, öyküleri anlatılan kişileri harekete geçirir. Yeni bir kavrayışla ortaya çıkan bu kişiler, yaşamlarında âdeta bir devrim gerçekleştirirler. Bu parçada “aydınlanma anları” sözüyle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

Şimdi bana bir söz vermenizi istiyorum. Bundan sonra okula gidip gelirken, güzelliklerin farkına varın. Bu, bir evden yayılan taze pişmiş bir ekmeğin kokusu, yaprakları kıpırdatan hoş bir meltemin sesi ya da düşen bir sonbahar yaprağına yansıyan bir sabah ışığı olabilir. Bunlar kimilerine çok sıradan gelebilir. Ama bunlar yaşama anlam katan şeylerdir. Onları fark etmenin önemini iş işten geçmeden kavramalıyız. Bu parçada “yaşama anlam katan şeyler” sözüyle aşağıdakilerden hangisi anlatılmaktadır?

Zeytin için söylenen “fakir toprakların zengin ağacı” sözü, zeytinin hangi özelliğini vurgulamaktadır?

Dizel motorunu bulan Rudolf Diesel, 1900’lü yılların başlarında yer fıstığından elde ettiği yağla dizel motorunu çalıştırarak bitkisel yağların yakıt olarak kullanılabileceğini gösterdi. Fakat Diesel’in bu girişimi, petrolden elde edilen yakıtın daha ucuz olması yüzünden rafa kaldırıldı. Zaman içinde petrol rezervlerinin yavaş yavaş tükeniyor olması ve ham petrol fiyatlarının giderek artması üzerine bitkileri de kapsayan alternatif enerji kaynağı arayışları hızlandı. Yüz yıllık bir aradan sonra, biyoyakıt, temiz ve yenilenebilir olması sayesinde çevrecilerin de onayını alarak, “geleceğin petrolü” sıfatıyla yitirdiği saygınlığına yeniden kavuşuyor. Ancak bu gelişme, beraberinde getirdiği önemli bir sorunun cevaplanmasını gerektiriyor: Yeryüzünün sınırlı olan tarım alanları gıda tarımına mı enerji tarımına mı tahsis edilmeli? Bu parçada “enerji tarımı” sözüyle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

(I) Zakkum, antik çağdan beri bilinen, zehirli bir geçmişi olmasına karşın masum, pembe ya da beyaz çiçekli bir ağaççık. (II) Susuzluğa dayanıklılığı, her tür toprakta yetişebilmesi, yansa bile inatla küllerinden yeniden yeşermesiyle ünlü. (III) Her koşulda tutunur toprağa. (IV) Diğer Akdeniz ülkelerinde olduğu gibi Türkiye’de de genellikle kendiliğinden yetişir. (V) Sıcak iklimli coğrafyalarda alımlı, bol çiçekli, gösterişli duruşuyla yol kenarlarının, bahçelerin doğal süsüdür. Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde kişileştirme yoktur?

“Zehri, miktar doğurur'' sözüne dayanarak aşağıdaki yargılardan hangisine varılabilir?

Bilardoyu satranca benzetirler zaman zaman. Evet, ikisi de belirli bir seviyede düşünme gücü gerektiriyor. Ama, aralarında çok önemli bir fark var. Satrançta, düşündüğünüz hamleyi herhangi bir kişiye oynatabilirsiniz. Oysa bilardoda, düşünülenin hayata geçirilmesi ancak toplara can vererek, toplara hükmederek olur. Bu da işin spor tarafı zaten. Önce bedenimizi terbiye ediyor, terbiye ettiğimiz bedenle de topları terbiye ediyoruz. Bu parçada, “topları terbiye etmek” sözüyle aşağıdakilerden hangisi anlatılmaktadır?