Bu Yazıda Neler Var?
Vergi Nedir? Verginin Amacı ve Çeşitleri, Verginin Tarihi ve Tahakkuku
Vergi, devletin doğrudan veya dolaylı olarak yasalarla belirlenmiş bir çerçeve ve sistem dahilinde kurumlardan ve yurttaşlardan aldığı paradır. Kamunun gereksinimlerinin karşılanmasında kullanılmak karşılıksız olarak devlete kaynak (para) olarak aktarılmaktadır. Tüm kamu hizmetlerini yapmakla yükümlü olan devlet, bunu yaparken mal ve hizmet üretir. Bunu yapmak için içerisinde vergi gelirlerinin yüksek bir orana sahip olduğu kamu fonlarını kullanır. Devlet, temel amaçlar haricinde kamu faaliyetleriyle beraber başka bazı fonksiyonları da vergilere yükleyebilir.
Vergi, zorunlu ve karşılıksızdır. Verginin tanımında yer alan ve verginin niteliğinden ayrılamayan aynı zamanda, onu devletin öteki gelir türlerinden ayıran iki unsur vardır. Bunlardan ilki verginin zorunlu (cebri) bir ödeme olmasıdır. Diğer unsur da karşılıksız bulunmasıdır.
Verginin tahsil edilmesi ve tüm ilgili esaslar kanunla belirlenmektedir. Vergi kanununa uyulması zorunludur. Yaptırımlar, görevler ve süreçler kanuni esaslara göre işler. Devlet, bu yasalara dayanarak, tek taraflı olarak vergi yükümlülüğünü koymaktadır. Ekonomik birimin mükellef olarak vergileme faaliyetine katılması, devlete yardım, devletin işini kolaylaştırma anlamı taşımaktadır. Dolaylı ve doğrudan vergi mükellefi olarak belirlenmiş kişi ve kurumlar için vergi, yapılması zorunlu bir görev haline getirilmiştir. Vergi mükellef bakımından ödenmesi hukuken zorunlu olan bir borçtur.
Bu nedenle ödenmemesi durumunda devlet zorla tahsil ya da cezalandırma yoluna gidebilir. Mükelleflerin, ödemekle yükümlü olduğu vergiyi kendiliklerinden ödemek suretiyle, zor yoluyla tahsilden ve ceza kovuşturmasından kendilerini korumuş olurlar.
Verginin amacı nedir?
Devletin savunma, eğitim, ulaştırma ve sağlık gibi ağırlıklı kamu sorumluluklarını yürütebilmesi için paraya ihtiyacı vardır. Bu ihtiyaçların ve diğer tüm kamu hizmetlerini karşılamak için devlet, bireylerin gelirleri üzerinden çok çeşitli kalemler adı altında değişik oranlarla pay almaktadır. Kurumların elde edeceği kazançlar, bireylerin gelirleri, yaptıkları her türlü kazanç getiren işler vergilendirilmektedir. Bunun yanında gelirlerin harcanması, istihsal ve satış nedenleriyle veya miras, hibe gibi yollarla malların el değiştirmesi de vergilendirilmektedir. Servet sahibi olma, sahip olunan taşınır veya taşınmaz varlıkların değer artışı gibi durumlar, devletin vergi koymasının belli başlı fırsat ve nedenleridir.
Dolaylı ve dolaysız vergiler
Vergileri, değişik amaçlarla başka türlü gruplandırmak da mümkündür. Bunlar arasında özellikle verginin “dolaysız” ve “dolaylı” olarak iki büyük sınıfa ayrılması yaygındır. Dolaysız vergi, gelir veya servetin doğrudan doğruya vergilendirilmesidir. Dolaylı vergi ise bir olayın (örneğin harcamanın) bu gücün belirtisi sayarak vergilendirilmesidir.
Verginin tarihi ve tahakkuku
Verginin önceden belirlenmiş oranlarda hesaplanmasına tarh denir. Tarh ve tebliğ edilen verginin ödenmesi zorunlu bir borç haline gelmesidir. Beyan üzerine tahakkuk olan vergiler tahakkuk fişi kesilip yükümlüye verildiğinde tahakkuk eder. Takdir yöntemiyle tarh edilen vergi,yükümlüye tebliğ edilip itiraz süresi dolunca tahakkuk etmiş olur.
Ayrıca bakınız: Kamu Maliyesi
