Vedat Türkali’nin Hayatı ve Eserleri

Edebiyat dünyamızın önemli yazarlarından olan Vedat Türkali’nin hayatı yoksulluk ve politik mücadelelerle geçti. Asıl adı Abdulkadir Pirhasan olan Vedat Türkali, 13 Mayıs 1919’da Samsun’da Kürkçüoğlu Mahallesi’nde doğdu. Yoksul bir ailenin çocuğu olarak savaşlar, kıtlıklar, yoksulluklar ve hastalıklarla boğuşarak büyüdü.  İlk,  orta ve lise tahsilini Samsun’da tamamladı. Üniversite için İstanbul’a giderek İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümüne kaydoldu. Ailesinin İstanbul’da okutacak durumu olmadığı için askeri öğrenci olarak öğrenimini sürdürdü. 1942 yılında mezun oldu. Aynı yıl eşi Merih Pirhasan’la evlenen  Vedat Türkali,  Konya, Akşehir’de olan Maltepe Askeri Lisesi’nde ve İstanbul Kuleli Askeri Lisesi’nde edebiyat öğretmenliği yaptı. 1951’de politik nedenlerden dolayı tutuklandı ve askeri mahkeme tarafından dokuz yıl hapis cezasına çarptırıldı. 7 yıl sonra şartlı tahliye ile serbest bırakıldı.

Vedat Türkali’nin Eserleri ve Edebi Özellikleri

Yaşadığı toplumdan başlayarak tüm insanlığın sorunlarına duyarlı olan Vedat Türkali, gerçekçi ve toplumsal duyarlılığı belirleyici olan edebi ürünler yazmıştır.  Edebi yönü halk olan yazar,  büyük bedeller ödemiş ve kaleminden asla ödün vermemiştir.

Vedat Türkali 1944-1950 yılları arasında, ağır siyasal koşullar altında gizlice yazdığı ve elden ele dolaştırılan şiirler  ile (özellikle “İstanbul” şiiri ) tanındı.  Bütün şiirleri Bekle Bizi İstanbul (Eski Şiirler Yeni Türküler) adıyla 1979’da yayımlandı

1958’de cezaevinden çıktı ve Cumhuriyet Gazetesinde düzeltmen olarak çalışmaya başladı. “Yeşilçam Dedikleri Türkiye” adlı romanını bu sırada yazdı.  Romanda, adını vermeden gazetenin yöneticisi Nadir Nadi Abalıoğlu’yu eleştirince, Cumhuriyet gazetesindeki işine son verildi.  Rıfat Ilgaz ile beraber “Gar Yayınları” adlı yayın evini kurdu.  Bu dönemde tanıştığı Yılmaz Güney’in teşvikiyle senaryo yazmaya başladı. 1960 yılında Dolandırıcılar Şahı’nı yazdı.  Toplumsal sorunlara değindiği ve gerçekçi bakış ile kaleme aldığı senaryolar yazdı.

1974 de yayınlanan ‘Bir Gün Tek Başına’ adlı romanıyla önemli bir okur kitlesine kavuştu. Vedat Türkali bu eserinde, 27 Mayıs öncesindeki Türkiye aydınlarının bunalımını yansıtırken biçim ve içerik olarak  özgün bir roman ortaya çıkardı.  Sinema deneyimi beraberinde,  sinemasal anlatıma yakın bir üslupla akıcı bir dil geliştirmesine katkı sağladı. Edebiyat tarihimizde önemli bir yer edinen bu romanı,  ikinci romanı olan Mavi Karanlık izledi.  1983 de yayınlanan bu romanda , Bodrum civarında yaşanan umutsuz bir aşk anlatırken, aydınlar arası hesaplaşma ve iletişim sorunları işlenmiştir.

Vedat Türkali’nin;  “En sevdiğim romanım”  dediği Üçüncü romanı “Yeşilçam Dedikleri Türkiye”,  1986’da basıldı.  1990 yılında gerçek kişilere ve gerçek olayları konu edinen ve bir dönem romanı olan “Tek Kişilik Ölüm”  yayımlandı.  Güven adlı romanını yazmak için 10 yıl kadar bir süre Londra’da yaşadı.   Temellerini 1956 da atmaya başladığı 2 ciltlik romanda; İkinci Dünya Savaşı döneminin siyasal yapısı ile çocukluğundan ve tutuklanma sürecine kadar olan yaşamından kesitler, toplumsal süreçler ve olaylarla beraber sunulmaktadır. Vedat Türkali’inin 2004 yılında yayımlanan Kayıp Romanlar adlı romanı dan sonra  2009 da “Yalancı Tanıklar Kahvesi” yayımlanmıştır.

Vedat Türkali’nin Eserleri

Vedat Türkali’nin Romanları
1974 – Bir Gün Tek Başına
1983 – Mavi Karanlık
1986 – Yeşilçam Dedikleri Türkiye
1989 – Tek Kişilik Ölüm
1999 – Güven (2 cilt )
2004 – Kayıp Romanlar
2009 – Yalancı Tanıklar Kahvesi
2014 – Bitti Bitti Bitmedi

Vedat Türkali’nin  yönetmenliğini yaptığı filmler
1965 – Sokakta Kan Vardı (Sinema Filmi)
1972 – Kopuk (Sinema Filmi)
1972 – Korkusuz Aşıklar (Sinema Filmi)

Senaryo
1960 – Dolandırıcılar Şahı
1961 – Allah Cezanı Versin Osman Bey
1961 – Kızıl Vazo
1961 – Otobüs Yolcuları
1961 – Seni Kaybedersem
1961 – Tatlı Bela
1962 – Belalı Torun
1962 – Bir Gecelik Gelin
1962 – Şehirdeki Yabancı
1962 – Üç Tekerlekli Bisiklet
1962 – Ümitler Kırılınca
1964 – Ayrılan Yollar
1964 – Duvarların Ötesi
1964 – Erkek Ali
1964 – Karanlıkta Uyananlar
1964 – Kızgın Delikanlı
1965 – Sokakta Kan Vardı
1972 – Kopuk
1972 – Korkusuz Aşıklar
1972 – Malkoçoğlu Kurt Bey
1974 – Bedrana
1975 – Kara Çarşaflı Gelin
1977 – Güneşli Bataklık
1979 – Üç Film Birden
1984 – Eski Filmler
1986 – Fatmagül’ün Suçu Ne
1975 – Bir Gün Mutlaka
1986 – Fatmagül’ün Suçu Ne
2010 – 2011 – Fatmagül’ün Suçu Ne? (TV Dizisi)

Şiirleri
1979 – Eski Şiirler Yeni Türküler

Oyun
1971 – 141. Basamak
1976 – Bu Ölü Kalkacak
1985 – Dallar Yeşil Olmalı

Anı
1985 – Bu Gemi Nereye
1989 – Savunmalar
2001 – Komünist

Vedat Türkali’nin  aldığı ödüller

1965 – Antalya Altın Portakal Film Festivali, En İyi Senaryo Ödülü, Karanlıkta Uyananlar
1970 – TRT Oyun Ödülü (Dallar Yeşil Olmalı)
1974 – Milliyet Yayınları Roman Yarışması Birincilik Ödülü- ‘Bir Gün Tek Başına’ adlı romanıyla
1976 – Orhan Kemal Roman Armağanı
1977 – Altın Portakal Film Şenliği en iyi senaryo ödülü, Kara Çarşaflı Gelin
2016 – Beyaz Martı Edebiyat Onur Ödülü.

Kaynak: Vedat Türkali’nin Hayatı ve Eserleri