İnkılap Tarihinde Kurulan Anayasalar Konu Anlatımı | Onlinezeka

İnkılap Tarihinde Kurulan Anayasalar Konu Anlatımı

Bir devletin nasıl yönetileceğini belirleyen, kişi hak ve özgürlüklerini düzenleyen yasalar bütününe anayasa denir. Anayasal bir yönetim yasama, yürütme ve yargı organlarında oluşturulmuştur.

1921 Anayasası (Teşkilat-ı Esasiye)

20 Ocak 1921’de, TBMM tarafından kabul edilen ilk Anayasa (Teşkilatı Esasiye Kanunu), 23 asıl, bir de ayrı madde halinde iki kısım olarak düzenlenmiştir.
1921 Anayasası: Milli egemenlik, meclisin üstünlüğü, Güçler birliği, Meclis hükümeti sistemini benimsemiştir. 1921 Anayasasına sonradan bazı maddeler eklenmiştir. Bunlardan en önemlisi Cumhuriyetin ilanı ile birlikte “Devletin rejimi Cumhuriyettir” maddesidir.

1924 Anayasası

Cumhuriyet’in ilanından sonraki ilk anayasadır (24 Nisan 1924). Bu Anayasa, o tarihten 1960 yılına kadar yürürlükte kalmıştır. Anayasa 105 maddeden oluşturulmuştur. Başlangıçta “Devletin dini İslâm’dır” maddesi yer almışsa da 1928’de bu hüküm Anayasa’dan çıkarılmıştır.
1924 Anayasasında da tek meclis sistemini kabul etmiştir. Türkiye Büyük Millet Meclisi adını taşıyan bu meclisin 4 yılda bir seçilmesi kararlaştırılmıştır. Seçmen yaşı 22 ve seçilme yaşı 30 olarak belirlenmiştir. Anayasaya göre Cumhurbaşkanının, Türkiye
Büyük Millet Meclisi tarafından, dört yıl için seçilmesi ve görevi bittiğinde yeniden seçilebilmesi kabul edilmiştir. Anayasa’nın 5. maddesine göre, yasama yetkisi ve yürütme gücü Türkiye Büyük Millet Mecilsi’nde toplanmıştır (Güçler birliği). 1924 Anayasasına göre meclis, yasama
yetkisini bizzat kullanır; yürütme yetkisini ise kendisi tarafından seçilmiş Cumhurbaşkanı ve onun tayin edeceği bir bakanlar kurulu eliyle kullanır. 1924 Anayasası 7 kez değişikliğe uğramıştır. Bunlardan en önemlileri şunlardır:

Bunu da Okuyabilirsin...
Mustafa Kemal'in Okul Hayatı

• 10 Nisan 1928’de “Devletin dini İslam’dır” maddesi anayasadan çıkarıldı.
• 1930-34’de kadınlara siyasal haklar tanıyan maddeler eklendi.
• 5 Şubat 1937’de laiklik ve diğer ilkeler anayasaya eklendi.

Türkiye’de 1921 ve 1924 Anayasalarından sonra 1961 ve 1982 yıllarında olmak üzere toplam 4 kez anayasa ilan edilmiştir. Böylece Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk anayasası 1924’te, ikincisi 1961’de ve bugün yürürlükte olan üçüncüsü de 1982 yılında kabul edilmiştir.

Uyarı: Türk tarihindeki ilk anayasa 1876 Kanûn-ı Esasisi’dir.

1961 Anayasası

27 Mayıs 1960 askeri darbesinden sonra hazırlanarak 9 Temmuz 1961’de kabul edilen ve “1961 Anayasası” olarak bilinen anayasa değişikliği ile 1924 Anayasası yürürlükten kaldırılmıştır. 1961 Anayasası özellikle çok partili siyasi ortamın ihtiyaçlarına daha iyi
cevap verebilecek bir anayasa olarak düzenlenmiştir. 9 Temmuz 1961’de halkın oyuna sunularak oylamaya katılanların %60.4’ü tarafından kabul edilmiştir. 1961 Anayasası, 1982 Anayasası’na kadar yürürlükte kalmıştır.

Bunu da Okuyabilirsin...
Rusya'daki Türk halkları ve nüfusları

1961 Anayasası ile;
• Güçler birliği ilkesinden vazgeçilmiş ve yasama yürütme yargı erkleri ayrılmıştır.
• Yasama faaliyeti Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne ait olacaktır ve Cumhuriyet Senatosu ve Millet Meclisi olmak üzere iki meclis tarafından gerçekleştirecektir. Millet Meclisi’nin yetkileri daha fazla olacaktır.
• Yürütme gücü TBMM içinden çıkacaktır. Meclis üyesi olmayan kişilere de yürütmede bakan olarak görev alabilme imkânı getirilmiştir.
• Yürütmenin dışında bağımsız yargı organları kurulmuştur.
• Yasamadan çıkan yasaların anayasaya uygunluğunu kontrol eden Anayasa Mahkemesi kurulmuştur.
• Yürütmenin, yönetimin tüm eylemleri, kararları anayasal bir kuruluş olan Danıştay denetimine verilmiştir. Yani TBMM egemenlik hakkını kullanan tek organ olmaktan çıkıp Anayasa’da sözü edilen yetkili organlardan biri olmuştur.
• Kişinin temel hak ve özgürlükleri Anayasa ile güvenceye alınmıştır.
• 1961 Anayasası ile tam bir parlamenter sisteme geçilmiştir. Demokratik, sosyal ve hukuk devleti anlayışı gelmiştir.

1982 Anayasası

Türkiye Cumhuriyeti’nin günümüzde yürürlükte olan anayasasıdır. 12 Eylül 1980 darbesi sonrasında hazırlanmış ve 18 Ekim 1982 tarihinde kabul edilerek yürürlüğe girmiştir.
Gerçekleştirilen darbenin arkasından yeni bir anayasa hazırlanması söz konusu olmuş ve bunun içinde bir kurucu meclis oluşturulmuştur. Kurucu Meclis Danışma Meclisi ve Milli Güvenlik Konseyi’nden oluşuyordu. Danışma Meclisi tarafından hazırlanan Anayasa Taslağı yapılan görüşmelerden sonra Milli Güvenlik Konseyi’nin de onayından geçtikten sonra halkoyuna sunulmuştur.
1982 anayasası hazırlanırken 1961 Anayasası esas alınmıştır. Yasama gücü Türkiye Büyük Millet Meclisi’nce kullanılır. 1982 Anayasası ile Cumhuriyet Senatosu kaldırılmış ve yeniden tek meclise dönülmüştür.
Yürütme gücü ise TBMM içinden çıkar bu hususta 1961 Anayasasındaki yapı korunmuştur. Meclis her zaman için hükümeti denetleyebilirdi. Yine hükümet bunalımları ortaya çıktığı takdirde Cumhurbaşkanına Meclisi dağıtma ve seçimlerin
yenilenmesine karar verme yetkisi tanınmıştır.
1982 Anayasasında yargı bağımsızlığı ve yargıç güvencesi sağlanmıştır. Anca hakim yargıç ve diğer yargı mensuplarının özlük işlemlerinde tepe noktasında Adalet bakanlığının bulunması siyasal otoritenin yargı işlerine dahil olduğu noktasında
eleştirileri beraberinde getirmiştir.

Bunu da Okuyabilirsin...
Hıyanet-i Vataniye Kanunu Nedir?

Temel h k ve özgürlükle bölümü ise 1982 A nayasası’nın en çok eleştiri alan kısımlarından birisidir. Çok geniş tutulan temel hak ve özgürlükler kısmında temel hak ve özgürlükleri kısıtlayıcı bir anlayış hakimdir. 1982 Anayasası Cumhuriyetin temel değerlerini koruyucu bir anayasa olmakla birlikte temel hak ve özgürlükleri kısıtlayıcı bir anayasa olmuştur. Devletin temeli Laiklik ilkesine dayanmakla birlikte bu
düşünceyle çelişen uygulamalar söz konusu olmuştur.

Gönderiliyor
Kullanıcı Oyları
( oy)

Yorum Bırak