Bu Yazıda Neler Var?
Şizofreni, Yunanca ayrık veya bölünmüş anlamına gelen “şizo” ve akıl anlamına gelen “frenos” sözcüklerinin birleşiminden gelir. Şizofreni kelimesi ile anlatılmak istenen kişinin iki kişilikli olması değildir. Burada kişinin aynı anda iki farklı gerçekliğe inanması tanımlanmaktadır. “Gerçek gerçeklik” normal, sıradan bir insanın algılamasına denk düşerken, “ikinci gerçeklik” sağlıklı bir insanın anlayamayacağı, çoğu kez belli bir sisteme dayalı bir gerçekliktir.
Şizofreni hastaları, zorluklarının tıbbi müdahale gerektiren zihinsel bir bozukluktan kaynaklandığının farkında değildir. Bu yüzden genellikle yardım almak için aileye veya arkadaşlara iş düşmektedir.
Şizofreni Belirtileri
Hastalık öncesi kişilik ve uyum
Hastalık başlamadan önce şizofrenik hastalar sessiz, arkadaşı az, yalnızlığı seven, tuhaf, güvensiz kişiler olarak anlatılmaktadır. Bu özellikler ayırıcı tanıda yardımcı olmaktadır. Aileler genelde çocuklarının hastalık başlamadan önce hep çalışan, sessiz, uyumlu, arkadaşsız olduklarını anlatırlar. Şayet hasta bu özelliklere uymuyorsa tanı için duygudurum bozuklukları gibi diğer hastalıklar düşünülmelidir. Şizofreni, genellikle 18-25 yaşlarında her çeşit psikolojik stresle başlayabilir. Kişinin benliğine darbeler, delikanlılık çağında dürtülerin aşırı şiddet kazanması, cinsel ya da saldırgan dürtülere karşı denetim zayıflığı gibi durumlara, psikozun başlamasından önce sık rastlanmaktadır.
Bleuler’a göre temel ve ikincil belirtiler
Hastalığın etkilerini temel ve ikincil belirtiler olmak üzere iki kümeye ayırmıştır. Temel belirtiler her şizofrenikte bulunması gereken belirtilerdir. İkincil belirtiler temel belirtilerin üzerine eklenen belirtilerdir. İkincil belirtiler başka ruhsal hastalıklarda da görülebilmektedir.
Temel belirtiler;
Duygulanımda bozukluk (Affect)
Ambivalans (karşıt duyguların birlikte yaşanması)
Otizm
Çağrışımlarda bozukluk
Bilinç, yönelim ve bellekte temel bozuklukların olmayışı
İkincil belirtiler;
Sanrılar, yanılsamalar
Varsanılar
Hareket bozuklukları
Kurt Schneider’e göre birinci sıra belirtiler
Somatik pasivite (bedensel edilgenlik olgusu).
Düşünce çalınması, düşünce sokulması, düşünce yayınlanması (düşüncelerin başkalarınca okunması, çevreye yayılması),
Sanrısal algılama.
Duygu, düşünce ve dürtülerin dış güçlerce etkilenip denetlendiği duygusu
Genel olarak gerçeklikten uzaklaşma, farkındalık yetisini kaybetme.
İşitme varsanıları
Kendi düşüncelerinin yüksek sesle söylendiğini işitme.
Kendisine emir veren, yönlendiren seslerin işitilmesi.
Kendisiyle kavga eden, tartışan seslerin işitilmesi.
Bu belirtiler daha çok ABCD semptomları olarak hatırlanır. İşitme halüsinasyonları, düşünce yayınlanması, düşüncelerinin kontrol edildiği düşüncesi, sanrısal algılama.
Şizofreni Çeşitleri
- Paranoid Şizofreni
- Şizoaffektif Bozukluk
- Kısa Psikotik Bozukluk
- Şizofreniform Bozukluğu
- Sanrısal Bozukluk
- Paylaşılan Psikotik Bozukluk
Şizofrenin Nedenleri
Şizofreninin kesin nedeni henüz tam olarak bilinmemektedir. Ancak genetik ve çevre faktörleri, şizofreni nedenlerinin başında gelmektedir. Şizofreniye neden olabilecek faktörler 4 ana başlıkta ele alınmaktadır. Bunlar;
- Psikososyal etkenler
- Genetik faktörler
- Biyokimyasal faktörler
- Beyinde yapısal ve işlevsel bozukluklar
Şizofreni Teşhisi ve Testleri
Şizofreni tanısı semptomların varlığına ve semptomların süresine bağlı olarak ortaya çıkar. Genel olarak belirtmek gerekirse, iki veya daha fazla psikotik semptomun (örneğin, sanrılar, halüsinasyonlar, düzensiz konuşma, katatonik davranış) varlığı anlamlı olmalı ve en az bir ay boyunca ortaya çıkmalıdır. Daha ciddi vakalarda, şizofreni tanısı koymak için önemli yanılsamaların ve halüsinasyonların varlığı tek başına kullanılabilir.
İlk teşhisten önce, bir sağlık uzmanı, tıbbi durumlar, diğer akıl hastalıkları ve beyin tümörleri dahil olmak üzere şizofrenik semptomların olası diğer nedenlerini ekarte edecektir.
Şizofreni Tedavisi ve Bakımı
Şizofreni semptomlarını ortadan kaldırmak amacıyla yapılan çeşitli tedaviler ve terapiler vardır. Antipsikotikler şizofreni hastaları için en yaygın tedavi şeklidir. Nörotransmitter sistemlerini etkileyen pozitif semptomları önemli ölçüde azaltırlar. Yaygın olarak kullanılan ilaçlar, Haldol ve Clozapine, Geodon, Seroquel, Risperdal, Abilify ve Zyprexa gibi daha modern atipik antipsikotik ilaçları içerir.
