Otomobilin Bulunuşu, Gelişimi ve Otomobil Piyasası

Otomobil Nasıl Bulundu? Dünyada Otomobilin Tarihçesi ve Gelişimi

Otomobil, diğer buluşlar gibi tek bir kişi tarafından, tek bir ülkede bulunmuş ya da geliştirilmiş bir araç değildir.  Tarihsel süreç içerisinde, dünyanın birçok yerinde yapılan asırlık  çalışmaların, birikim ve çabaların ürünüdür. Modern otomobiller yaklaşık 100.000 patent alımı sonrasında oluşturulmuştur.

Otomobil sözcüğü Türkçeye, Yunanca (autós, “kendi”) ve Latince mobilis (“hareket eden”) sözcüklerinin birleştirilmesiyle geçmiştir. Bu sözcük; başka bir hayvan ya da araç tarafından çekilen ya da itilen (at arabası vb) değil kendi kendine hareket eden araç anlamındadır (Fransızca automobile). Türkçe  otomobil sözcüğü ilk kez Ahmet Rasim tarafından “Şehir Mektupları” yapıtında 1800’lü yılların sonunda ilk kez kullanılmıştır.

Genel olarak Karl Benz’in ürettiği Benz Patent Motorwagen, ilk otomobil olarak kabul edilir.  Bazı araştırmacılara göre de Cugnot’nun “Fardier”si de ilk otomobildir. 1891’de  Paris’te Benz motoru olan ilk Fransız otomobilleri görülmüştür. 1877’de 4 zamanlı ve 1 beygir gücüne sahip motoru olan bir araç geliştiren Alman mucit Siegfried Marcus ise ilk otomobil ile ilgili tartışmaların dışında kalmıştır.

Roger Bacon, 13. Yüzyılda at ile çekilmeden, hayal bile edilemeyecek hızda hareket eden bir aracın yapılabileceğinden söz eder. Rönesans dönemi mühendisi Giorgio Martini, dört tekerlekli bir araca benzeyen ve “otomobil” adı ile anılan bir çizime yer vermiştir. Leonardo da Vinci de 15. yüzyıla ait Codex Atlanticus adlı yapıtında, atsız hareket eden bir aracın ilk çizimlerini yapmıştır.

1769’da Fransız Nicolas Joseph Cugnot Ferdinand Verbiest’in düşüncesini hayata geçirmiş ve 23 Ekim’de buhar kazanı ile çalışan ve “buharlı yük arabası” adını verdiği aracı çalıştırmıştır. Direksiyonu ve freni olmayan ve 7 metre uzunluktaki ilk araç, deneme sırasında kaza ile bir duvarı yıkmıştı.

Rusya’da 1780’lerde pedallı ve buhar kazanı ile çalışan bir araç üzerinde çalışmaya başladı. 1791’de tamamlanan üç tekerlekli bu araç modern otomobillerde görülen volan, fren, vites kutusu ve yataklar gibi özelliklere sahipti. İngiliz Richard Trevithick, 1801’de buhar ile çalışan üç tekerlekli ilk İngiliz aracını sergilemiştir

Otomobilin gerçek anlamda yerini bulması için 1860’larda otomobil tarihinde çığır açacak olan buluşun yapılmasını beklemek gerekmiştir. Bu önemli buluş içten yanmalı motordur.

Üretici Firmaların Doğuşu

İlk seri üretim, Panhard & Levassor’un 1891’de kurulmasıyla başlar. 1896’da Louis Renault, kardeşleri Fernand ve Marcel’in yardımlarıyla ilk arabasını Billancourt’da yapar. Otomobil mekaniği ve performansı gün geçtikçe ilerler ve gerçek bir endüstri kurulmaya başlar.

Fransa, 20. Yüzyılda otomobil üretiminde lider konumdadır. Fransa’da 1903’te tam 30,204 adet otomobil üretilmişti. Bu rakam dünya üretiminin %48.77’siydi. Aynı yıl ABD’de 11,235, İngiltere’de 9,437, Almanya’da 6,904, Belçika’da 2,839 ve İtalya’da 1,308 otomobil üretilmiştir. Peugeot, Renault ve Panhard ABD’de satış büroları açmıştı. 1900 yılında Fransa’da 30, 1910’da 57 ve 1914’te 155 otomobil üreticisi bulunmaktaydı. ABD’de ise 1898 yılında 50 ve 1908’de 291 otomobil üreticisi vardı.

1912 Model Cadillac,

Otomobil Dünyasındaki Hızlı Gelişim ve Dünyadaki Yaygınlığı

ABD, 1910-1940 yılları arasında sektörde hızlı gelişme gösterir.  Fransa otomobil tasarımında ne kadar öncü ise ABD’de de otomotiv endüstrisinde o kadar öncüdür. ABD otomotiv endüstrisi Ford ve General Motors ile hızlı bir yükseliş yakalar. Bu başarı yüksek standardizasyon, işçilik ekonomisi, işletmelerin bir araya gelmesi gibi faktörlerden kaynaklanmıştır.  Birçok ABD otomotiv devi 1920-1930 arasında ortaya çıkar: Chrysler 1925’te, Pontiac 1926’da, LaSalle 1927’de, Plymouth 1928’de kurulur.

Avrupa’nın otomotiv sanayiini sağlamlaştırması; 1926’da Mercedes ve Benz birleşerek lüks ve spor otomobil üreticisi Mercedes-Benz’i kurmasıyla hız kazanır.  Ferdinand Porsche, 1923 ile 1929 yılları arasında şirketin teknik yöneticiliğini yapmıştır.  Bu birleşme sonucunda “S” modeli doğar ve daha sportif olan “SS”, “SSK” ile “SSKL” modelleri ortaya çıkar. BMW ise daha önce, 1923’te dönüşümünü başarıyla tamamlar.

1920’lerde tüm zamanların en güzel tasarımları sayılan otomobiller ortaya çıkar. Bu lüks otomobiller, zor zamanların ardından tekrar elde edilen refahın sembolüdür. Bu dönemse öne çıkan iki model: Isotta Fraschini’nin “Tipo 8” modeli ve Hispano-Suiza’nın “Type H6” modelidir. Çok büyük boyutlara sahip olan bu otomobillerin ilki 5,9 litre ikincisi 6,6 litre motora sahiptir.

Britanya markası Rolls-Royce 1906’da ortaya çıkmasına rağmen 1920’lerde genişlemiştir. Başarılı satıcı Rolls ve kalite düşkünü mükemmelliyetçi Royce’un ortaklığı sonucu “en pahalı ama en iyi” otomobilleri ortaya çıkmıştır.

İkinci Dünya Savaşı sırasında Avrupa’da otomobil neredeyse yerini bisiklet ve bisikletli taksilere bırakmıştır. Benzin yokluğu nedeniyle otomobiller sahiplerinin garajından dışarı çıkamaz. Benzinli motorların yerine kullanılan ve odun gazı ile çalışan otomobil motorları bu dönemde ortaya çıkmıştır.  Fransa, Alman işgali altındayken yaklaşık 130.000 otomobile bu motor eklenmiştir.

Savaş Sonrası Ekonomik Büyümenin Tekrar Başlaması

Otomobil, savaştan sonra sadece kimi imtiyazlı kişilerce alınabiliyordu. Avrupa’da satılan otomobillerin çoğunluğu ABD endüstrisinden geliyordu. Savaş sonrası Avrupa yokluklar içindeydi ve ülkeler otomobille ilgilenme lüksü yoktu. 1946 yılındaki fuarda sergilenen Renault 4CV gibi modeller gelecek hakkında olumlu işaret verse de enflasyon ve ücretlerin artmaması alım gücünü düşürmekteydi.

Avrupa endüstrisi 1946-1947 yılları arasında normale döner. Dünyada otomobil üretimi büyük ölçüde artar. 1945 ile 1975 yılları arasında bu sayı 10 milyondan 30 milyona çıkar. Gelişimin ilerlemesi Avrupa’da küçük, ekonomik otomobilleri ortaya çıkarmıştır.

1946’da Almanya’da ilk 10.000 “Vosvos” üretilir. Fransa’da 1946’da üretime başlayan Renault 4CV, 1954 yılına gelindiğinde 500.000’den fazla üretilmiştir. İtalya’da savaştan hemen önce çıkarılan küçük Fiat otomobiller görülmemiş bir başarı yakalar. İngiltere de ünlü Mini ile küçük otomobiller üretmeye başlar.

Otomobilin Öncüleri ve Efsaneleri

Enzo Ferrari, 1920’lerden beri Alfa Romeo takımında otomobil yarışlarına katılmaktadır ama II. Dünya Savaşı’dan önce Alfa Romeo’dan ayrılır. Kendi firmasını kurar ve böylece 1947’de ilk Ferrari yarış otomobili Ferrari 125 S adıyla üretilir.

1949’da Ferrari 166 MM, Le Mans 24 Saat yarışını kazanır ve Ferrari 166 S Maranello fabrikalarında üretilen ilk turizm otomobili olur.

Savaş sonrasında Nazilerle işbirliği yapmak suçundan hapiste tutulan Ferdinand Porsche özgürlüğüne kavuşur. 1947’de salıverilmesinin ardından “Vosvos” gibi motoru arkada olan küçük bir roadster modelinin prototipini yapar. Resmî olarak Porsche markasının ortaya çıkışını gösteren bu prototipin son hâli 1949’da Cenevre’de sergilenir.

Doğu Bloğu ülkelerinde, Lada, Trabant ve GAZ gibi üreticilerinin yaşadığı teknik durgunluğa rağmen otomobil yalnızca nomenklaturaya rezerve edilmişti. Doğu Avrupa’da bir yenilik olmasa da batıda yeniliğin öncüleri ortaya çıkıyordu.

Britanyalı otomobil üreticisi Rover, şimdiye kadar yalnızca uçaklarda kullanılan türbini bir kara aracına uyarlamaya karar verir. 1950’te türbin ile tahrik edilen ve “Jet 1” adı verilen ilk modeli sergilerler. Rover, 1970’lere kadar türbin kullanan otomobilleri geliştirmeye ve üretmeye devam eder. Fransa’da da Jean-Albert Grégoire ve Socéma şirketi türbin ile donatılmış olan ve saatte 200 km hız yapabilen bir model geliştirir. Ancak bir füzeye benzeyen şekliyle, türbin ile donatılmış en ünlü otomobil General Motors’un “Firebird” modelidir. XP-21 adı verilen ilk Firebird modeli 1954’te üretilir.

İlk Amerikan spor otomobili sayılan 1953 model Chevrolet Corvette birçok yenilik taşımaktadır. Bir konsept aracın çizgilerini taşıyan ilk seri otomobil olmasının yanı sıra karoserisi sentetik olan cam elyafından yapılmış ilk otomobildir. Fransa’da Citroën DS getirdiği birçok yenilik ile ön plana çıkar: hidrolik direksiyon, diskli frenler, otomatik vites kutusu, hidropnömatik süspansiyonlar ve aerodinamik yapı.

İsveç 1947’de Volvo PV 444 modeliyle uluslararası pazara açılan ilk otomobilini yapar. Bunu yine İsveçli otomobil üreticisi Saab izler. ABD ve Avrupalı otomobil üreticileri güneydeki ülkelere, özellikle Latin Amerika’ya yayılarak yeni fabrikalar açar. 1956’dan itibaren Volkswagen Beetle Brezilya’da üretilmeye başlar. Avustralya pazarını ele geçirmek için General Motors tarafından Holden markası 1948’de kurulur ve bu ülkeye özgü otomobiller üretmeye başlar.

Japon Otomobil Devlerinin Çıkışı

Japonya ilk seri otomobillerini üreterek yavaş yavaş üretimini artırmaya başlar. Endüstrideki gecikmelerinin önüne geçmek için bazı üreticiler batılı şirketlerle ortaklık kurar. ABD’li istatistikçi William Edwards Deming, sonradan “Japon mucizesi” olarak anılacak olan savaş sonrası Japon ekonomisinin gelişmesinin temeli olan kalite yönetimi yöntemlerini Japonya’da geliştirir.

1950’lerde yaşanan önemli ekonomik büyüme otomobil üretiminde artış sağlar. II. Dünya Savaşı sonucu yeniden kurulan sanayi etkisini göstermeye başlar. Refah seviyesinin yükselmesi,  tüketim iştahını artırır ve yeni teknolojik gelişmelerin önü açılır. Otomobil fiyatlarında yıllardan sonra ilk kez 1954’lerde düşüş gözlenir. Araba kredileri yaygınlaşır. 1960’larda sanayileşmiş ülkelerde artık herkes otomobil alabilme noktasına gelmiştir. ABD’de; 1947 yılında 3,5 milyon, 1949’da 5 milyon ve 1955’te yaklaşık 8 milyon otomobil üretilir.

Almanya’da Otomobil Sektörünün Yükselişi

Fabrikaları Sovyetler Birliği tarafından girilen bölgelerde kalan BMW ve Auto-Union gibi şirketler bu ekonomik büyümeden hemen yararlanamayacaklardır. Orta ve lüks segmentte arabalar üreten Mercedes-Benz ise dünya pazarının lideri olma isteğini gösterir. Bu arzu sonucunda 1954 New York otomobil salonunda “martı kanadı” gibi açılan kapılarıyla 1950’lerin sembolü hâline gelen Mercedes-Benz 300 SL sergilenir. Bu arada Almanya’da Avrupa’da lider konuma gelir.

Otomobillerin Yakıt Tüketimi

Ekonomik kaygılar ve sıkıntılardan dolayı ABD 1959’dan itibaren daha küçük arabalar üretir. Chevrolet Corvair, Ford Falcon ve Chrysler Valiant ile Austin Mini gibi çok daha küçük modeller bu dönemde çok başarılı olur.

Dizel motor 1920’lerden itibaren neredeyse sadece ticari araçlarda kullanılmaktaydı. Bununla birlikte Mercedes, 1936’dan beri Dizel motora sahip büyük sedan otomobiller üreten tek üreticiydi. 1975 yılı, Dizel motor kullanan otomobiller için dönüm noktası olan yıldır. Dizel motorlar, benzinli motorlara göre daha yüksek termodinamik randımana sahiptir ve az yakıt tüketmektedir. Bir çok otomobil devi dizel motora büyük bir ilgi göstermiştir. 1976’dan sonra Volkswagen ve Oldsmobile, 1976’dan sonra da  Audi ve Fiat  dizel araç üretti.1978’de Renault ve 1979’da da Alfa Romeo Dizel motorlu araçları piyasaya sürdü.

Düşük Maliyetle Üretilen Otomobiller

Renault’un Dacia Logan gibi düşük maliyetli, sade, az tüketen ve az kirleten modeli çok başarılı olmuştur. Dacia Logan Ekim 2007’nin sonunda 700.000’den fazla satış yapmıştır. Elde edilen başarı, diğer otomobil üreticilerini de düşük maliyetli araba üretmeye yönlendirir. Hindistan’da 1.500 € fiyata 2009 yılında satılmaya başlayan Tata Nano buna örnektir.

Genel olarak düşük maliyetli otomobiller Romanya, İran, Türkiye ve Fas gibi ekonomisi gelişmekte olan ülkelerde büyük bir başarı kazansa da Fransa gibi daha gelişmiş ülkelerde de çok sayıda satış yapmaktadır.

Elektrikli Otomobiller

Petrolün yükselen maliyeti ve tükenebilir olması nedeniyle Elektriğe yönelen firmalar sürekli artmaktadır.  Mercedes-Benz’den Toyota’ya hemen hemen tüm otomobil üreticileri elektrikli otomobil üretimine ağırlık vermiştir. Renault firmasının başkanı Carlos Ghosn, 2011 yılından 2016 yılına kadar İsrail ve Danimarka’da 100.000 elektrikli Renault Fluence satacaklarını açıklamıştır. Volkswagen elektrikli olan E-Up modelini 2013’te, Peugeot iOn otomobilini 2010 sonundan itibaren piyasaya çıkaracağını bildirmiştir. Mitsubishi’nin i-Miev adlı modeli satışa sunulmuştur.

Bilgitor