Nemli tropikal ve ekvatoral bölgelerin toprakları, Latasol (Lateritik) topraklar olarak isimlendirilmiştir. Bu toprakların ana özellikleri şöyledir:
- Nem ve sıcaklık şartlarının elverişli olmasından dolayı, ana materyalin kimyasal ve mekanik yoldan ayrışması, çözülmesi ileri safhadadır.
- Silis topraktan tamamen uzaklaşmış durumdadır,
- Demir ve alüminyum seskioksitler toprakta bol miktarda birikmiştir ve bunlar toprakta sürekli olarak kalıcı materyallerdir,
- Sıcak iklim şartlarının hüküm sürmesinden dolayı, yeğin olarak devam eden bakteriyal faaliyet, organik artıkların ve/veya humusun tamamen ayrışmasına ve topraktan uzaklaşmasına y0l açmıştır; o bakımdan toprakta organik madde ya yok ya da son derece azdır,
- Demir seskioksitin mevcudiyetinden dolayı toprak kırmızı renklidir.
Bu sahalarda hüküm süren pedojenik rejim lateritleşmedir. Silikat kil minerallerinin taşınması, Latasolların plastikliğinin nisbeten düşük olmasına ve toprağın önemli ölçüde gözenekli olmasına sebebiyet vermiştir. Bundan böyle yağmur suları, toprak dahilinde çabucak sızmaktadır.
Hakiki Latasoller, sadece sıcak ve nemli bölgelerde bulunur; bu bölgeler, tropikal nemli-kurak ve nemli ekvatoral iklim şartlarının hüküm sürdüğü alanlardır. Kırmızımsı-sarı Podzolik topraklarda da Lateritleşmenin etkisi görülmesine rağmen, bunları gerçek manada Latasol olarak sınıflandırmak mümkün değildir.
Latasolların bulunduğu bölgelerde bitki besin maddelerinin aşırı şekilde yıkanıp topraktan uzaklaşması, toprağın tarımsal yönden veriminin düşük olmasına yol açmıştır. Öte yandan bu topraklar üzerinde yapılan tarımsal faaliyetler de topraktaki mevcut besin maddelerin uzaklaşmasına ve toprağın çok fakir kalmasına sebep olmuştur. Çünkü, toprağın üst kısmında nisbeten fazla olan besin maddeleri bitkiler tarafından alınarak ve yağış sularıyla yıkanarak topraktan uzaklaşmıştır. Bununla beraber, bu topraklar, geniş yapraklı devamlı yeşil yağmur ormanlarının büyümesi ve gelişmesi için elverişlidir. Geniş yer tutan tropikal nemli-kurak iklim rejimi altında ağaçlık ve devamlı yeşil yağmur ormanları da bulunur.
Latasolların ilgi çekici diğer bir özelliği de, lokal olarak demir ve alüminyum seskioksitlerinin biriktiği zonlarda tuğla biçiminde yumruların ve tuğla şeklindeki keseklerin oluşmasıdır. Bu şekillere aynı zamanda Laterit denir. Bunlar yüzeye çıktıkları yerlerde kuruyarak sertleşerek bloklar hâlini alır. Özellikle bu yoldan meydana gelen Laterit tuğlaları, Endonezya’da bina yapımında tuğla yerine kullanılır.
Laterit Yumrusu
Değerli mineral depoları da Lateritler içerisinde bulunur. Nitekim, boksit (hidroz alüminyum oksit), limonit (hidroz demir oksit) ve manganit (manganez oksit) mineralleri kalın tabakalar hâlinde yer yer tespit edilmiştir. Bunlar kalıcı (resudial) yataklar olarak bilinir. Çünkü bunlar, toprak suyunda çözünmekte ve ana materyalin ayrışması ile birikmeye devam etmektedir. Ancak silis ve diğer çözülebilen bileşikler topraktan uzaklaşmaktadır. Güney Afrika’nın kuzeyinde ve Hindistan’ın batı tarafındaki önemli boksit depoları, yukarıda sözü edilen tiptedir. Toroslardaki boksit yatakları da eski bir Laterit olarak kabul edilebilir.
Tropikal Siyah Topraklar
Nemli tropikal bölgelerdeki drenajın engellendiği yerlerde özellikle asit kayalar üzerinde gleyler ve taban suyu Lateritleri teşekkül eder. Diğer taraftan, bazik kayalar veya yeni ayrışmış kayalardan hasıl olan kolloidal silisyum ve bazlar, çukur alanlarda yığılarak siyah toprakları oluşturur; bu alanlarda montmorillionıt kili hakimdir. Siyah kalk- gleyler de tropikal siyah topraklara göre az farklı bileşimdedir.
Siyah tropikal (margalitik) topraklar, yer şartları ve baz bakımından zengin sular veya onların oluşumunu sağlayan ana materyale bağlı olarak meydana gelmiş kalsisollardır. Bu topraklarda humus miktarı azdır ve değişik strüktürdedir. Bu toprakların siyah rengi, humus-montmorillionit kilinin birleşmesinden kaynaklanır; humus miktarı sadece % 0.3-3.5 dolayındadır.
Bitki döküntülerinden oluşmuş tabaka nadirdir. Bitki örtüsü uzun boylu otlardır; yıllık yağış miktarı 400-900 mm’dir ve yılın dört ayı kurak geçer. Bu topraklarda sığ granülar A2 ve açık renkli klasik A3 horizonu ayırt edilir. Kompakt B horizonundaki kil miktarı % 90’a kadar ulaşır; mil ve kil toplamı % 85’den fazladır. Yağışlı devrede şişen, kurak devrede çatlayan bu topraklar Vertisollerde olduğu gibi kendi kendini malçlar. Ca ve Mg ile doygun hâldedir ve pH 8’den fazladır. Toprakta kireçli ve jipsli yumrular mevcuttur ve kireç bakımından zengin margalitik topraklar, siyah renkten ziyade gri renkte olabilir.
Siyah tropikal topraklar, bölgelere göre değişik özellikler gösterir. Meselâ, Hindistan’ın orta bölümündeki Dekan Platosu’ndaki bazaltlar üzerinde yer alan ve Regur denilen siyah topraklar, 200.000 mil kare alan kaplar. Bu topraklar, Endonezya’nın doğusunda, Güney Amerika’da Sao Paulo civarında, Afrika’da Tanganika’da bulunur.
Zonal Topraklar Ana Sayfası için Tıklayınız…
