Bu Yazıda Neler Var?
Kimyasal bileşiminde % 47 silis (Si) ve % 53 oksijen (O) yer alan kuvars minerali, silisyum dioksit bileşiğinden meydana gelir. Magmatik, sedimanter ve metamorfik kayaç grubunun üçünde de yer alır. Mohs sertlik cetveline göre sertliği 7’dir. Yoğunluğu 2.5 -2.8 arasında değişir. Kuvars mineraline mor ötesi ışınlar tutulduğunda geçirir. Kuvarsın kristal sistemi hekzagonaldir. Kuvars minerali genellikle renksiz, saf ise saydam, kristalleri belirgindir. Kuvars, içerisine karışan elementlerin özelliğine göre bazen başka renkler ve şekiller alabilir. Renk değişimi nedeniyle kuvars başka başka isimlerle anılır. Siyahımsı, boz renkli kuvars dumanlı kuvars, pembe renklileri pembe kuvars gibi.
Kuvars mineralleri genelde dilinim göstermezler. Ayrışmaya karşı en dayanıklı mineraldir. Florür (HF) dışındaki asitlere reaksiyon vermez. Kuvars; kristal şekilleri, dilinimsiz olması, sertliği, konkoidal kırıklığı ile diğer minerallerden ayırt edilir. Yerkabuğunda feldispatlardan sonra en çok bulunan mineral kuvarstır. Birçok kayacın bileşiminde ana ya da tali mineral olarak yer alabilir. Kuvars, cam ve seramik sanayinden metalürjiye, dürbün camı, optik ve kimya sanayinden ateşe ve asite dayanıklı malzeme yapımına kadar birçok alanda kullanılır. Çeşitli renklerde ve parlaklıklardaki kuvars, süs eşyası ya da takı yapımında yararlanılır. Ayrıca asitten etkilenmemesi nedeniyle elektroteknikte, inşaat malzemesinde, kimya endüstrisinde kullanılır.
Kuvars, kayaçların yapısında yer alan önemli bir mineraldir. Magmatik, metamorfik ve sedimanter kayaçlarda ana mineral kuvarstır. Kuvars dayanıklı bir mineral olması nedeniyle sedimanter kayaçlar içerisinde çokça rastlanır. Kuvars mineralinin birçok çeşidi vardır. Aşağıda kuvars minerallerine örnekler verilecektir.
Ametist
Saydam, eflatun ve mor renkleri görülmektedir. Rengi içerdiği hematit (Fe2O3) miktarına göre eflatunun tonlarını almaktadır. Rengi koyulaştıkça mücevher olarak değeri artar. Granit ve bazalt kayaçlarının oluşumu sırasında meydana gelen boşluklarda oluşur. Ametist yüksek sıcaklıkta rengi değişir ve sarıya dönüşür. Sıcaklık daha da artırılırsa renksiz bir görünüş alır.
Kalsedon
Kuvars grubu içerisinde yer alan yarı saydam bir mineraldir. Küçük kristalli olduğu için ancak mikroskopla ayırt edilebilir. Kalsedon rengine göre çeşitli isimler alır. Koyu yeşil olanı plazma, kırmızı olanı korniol, gök mavisine ise mekketaşıdır. Kalsedonun en çok bulunan türleri akik (agat), çakmaktaşı ve jasptır.
Akik
Renklerine göre türlere ayrılır. En çok bilinen akik türleri yosunlu agat ve oniksdir. Yosunlu agat; yosuna, dala ya da ağaca benzer görünüşe sahip, gri, mavi ya da süt beyazı renkleri vardır. Oniks, damarlı agat olarak da adlandırılmaktadır. Oniks, beyaz, kırmızı ve siyah renkli olup düzgün daireler şeklindedir. Akik bazik volkanik kayaçların içerisindeki boşluklarda rastlanır.
Çakmaktaşı
Kuvars mineralinin şekilsiz ve çok ince kristalli bir çeşididir. Genel olarak gri ve siyah renklidir. Konkoidal ve düzgün yüzler halinde kırılmaktadır. Çoğunlukla gri ya da siyah renkli olan çakmaktaşının yer yer sarı ve kırmızı renklilerine de rastlanır. Çakmaktaşı zaman zaman kalker ve dolomit içerisinde de görülmektedir. Karbonatlı kayaçlar içerisinde görülen çakmaktaşlarına çört adı verilir.
Jasp (jasper)
Kırmızı kalsedon olarak bilinir. İçerisinde yaklaşık % 20 hematit bulunur. Bu nedenle rengi kırmızıdır. Ancak yer yer siyah, sarı, mor, yeşil ve kahverengi gibi renklerine de rastlanmaktadır. Jasp, opak ve mat bir görünüşe sahiptir. Tabiatta en yaygın renkli silisyum dioksit jasptır. Siyah renklisine mihenk taşı adı verilir. Mihenk taşı sarraflar tarafından altın ayarının belirlenmesinde yardımcı olur.
Opal
Süt beyazı, kırmızı, mor, yeşil, turuncu, esmer ve sarı renkleri bulunmaktadır. Sulu silis bileşimli olan opal, amorf özelliğe sahiptir. Kırılma yüzeyleri konkoidal olup, izotrop olmasıyla diğer kuvars minerallerinden ayrılır. Sertliği ve yoğunluğu içerisindeki su oranına göre değişir. Süt opal, adi opal, hiyalit (cam opal), ateş opali gibi birçok çeşidi bulunmaktadır.
