Aruz vezniyle mesnevi biçiminde kaleme alınmıştır. Daha çok tuyuğu andıran ve mani adıyla anılan 173 dörtlük Türk halk şiiri geleneğinin yapıtta yaşadığını gösterir. Türkler’in İslam kültür çevresine yeni girdiği döneme ait olan 6.645 beyitlik büyük hacimli yapıt İslam dünyasındaki ahlak görüşü, buna bağlı devlet anlayışıyla eski Türk toplumuna ait gelenek, görenek ve düşünceleri birleştirir; dönemin toplumsal kuramlarının, yaşam biçimini tanıtır. Yazar, Balasagun’da yazmaya başladığı kitabın Kaşgar’da tamamlayarak Karahanlı hükümdarı Tabgaç Buğra Karahan’a sunduğunu, bu yapıt dolayısıyla dönemin en yüksek görevlerinden biri olan has hacipliğe getirildiğini anlatır.
Adı “Mutluluk Veren Bilgi’’ anlamına gelen yapıtta, insanların dünyada ve ahirette mutluluğa ulaşmasını sağlayacağı bilgiler yer alır: İnsan neler öğrenmeli, neler yapmak, neler yapmamalıdır? Yapıtta birbirleriyle ilişkileri olan, konuşarak birbirlerine görüşlerini aktaran dört kişi, İslam dünyasında geçerli ahlak kuramıyla ilgili dört ana ilkeyi dile getirir:
Kutadgu Bilig’de Ahlak Kurallarıyla İlgili İlkeler
Kün Togdı (Gündoğdu) adlı hükümdar doğru yasanın,
Ay Toldı (Dolunay) adlı vezir mutluluğun,
vezirin oğlu Ögdülmüş (öğülmüş) akıl ve anlayışın,
vezirin kardeşi ya da akrabası olan Odgurmış (Uyanmış) yaşam ve dünyanın sonunun, ahiretin simgesidir.
İslam uygarlığı çerçevesinde aruzla yazılmış en eski yapıt olan kitapta, dilin, bu yabana vezine uydurulması için zorlandığı görülür. Bununla birlikte sözcük yinelemeleri, aliterasyonlar gibi eski Türk şiirindeki yaygın tekniklerden ustalıkla yararlanılmıştır.
Yapıtın üç yazmaşı (biri Uygur harfleri, ikisi Arap harfleriyle) günümüze ulaşmıştır. 1439’da Herat’ta yazılmış, 1479’da Tokat’tan İstanbul’a getirilmiş Uygur adlı yazmayı tarihçi Hammer yurtdışına götürmüştür; bugün Viyana’dadır. Arap harfli yazmalardan biri Kahire’de, diğeri ise Rusya’dadır.
