Bu Yazıda Neler Var?
Doğu Cephesi
Mondros Mütarekesinden sonra Ermeniler Doğu Anadolu’da bağımsız bir Ermenistan devleti kurabilmek amacıyla saldırıya geçmişlerdir. Erzurum’da bulunan Kâzım Kara Bekir Paşa Ermeni tehlikesine karşı ordusunu dağıtmamıştır. TBMM kurulduktan sonra bu orduyu kendisine bağlamıştır. Sevr Antlaşmasıyla birlikte Ermeni saldırıları iyice artmıştır. Bunun üzerine Doğu Cephesi komutanı Kâzım Karabekir Paşa Ermenilere savaş ilan etmiştir. Kâzım Paşa, Sarıkamış Kars savaşlarında Ermenileri yenmiştir. Gümrü’ye çekilen Ermeniler
barış istemek zorunda kalmıştır.
Gümrü Barış Antlaşması (3 Aralık 1920)
1. Ermeniler Sevr’i reddederek Misak-ı Milli’yi tanıdılar.
2. Kars, Oltu ve çevresi TBMM’ye bırakılmıştır.
Önemi ve Sonuçları
Kazım Karabekir
1. TBMM’nin uluslar arası alanda ilk askeri ve siyasi başarısıdır.
2. Doğu cephesindeki çarpışmalar durmuş buradaki birlikler batı cephesine kaydırılmaya başlanmıştır.
3. TBMM’nin gücü ve otoritesi artmıştır.
Uyarı: TBMM’ni bir resmi anlaşmada ilk tanıyan ve Sevri ilk reddeden ulus Ermeniler olmuştur.
Güney Cephesi
Mondros Mütarekesi’nden sonra İngilizler Musul, Antep, Urfa ve Maraş’ı; Fransızlar ise Adana ve Mersin’i işgal etmişlerdi. İngiltere 15 Eylül 1915’de Fransa ile anlaşarak Maraş, Urfa ve Antep’i Fransa’ya terk etmiştir.
Fransızlar Ermenilerle işbirliği yaparak Maraş, Urfa ve Antep’i işgal ettiler. Yöre halkı Fransızlara karşı savunmaya geçmiş ve sonuçta Şubat 1920’de Maraş, Nisan 1920’de Urfa ve Ocak 1921’de de Antep işgalden kurtulmuştur.
Adana ve çevresinde ise Kuva-yı Milliyeciler Fransızlara karşı çok iyi savunma yapmışlardır. Sakarya Zaferinden sonra Fransa, TBMM ile 20 Ekim 1921’de Ankara Antlaşmasını imzalayarak bölgeyi terk etmiştir. Böylece Güney Cephesinde resmen kapanmıştır.
Sütçü İmam Kahramanmaraş’ta Kurtuluş Savaşı’nı Başlatmıştır
Uyarı: Güney cephesini diğer cephelerden ayıran en önemli fark bu cephede düzenli ordunun katkısı olmadan Kuva-yı Milliyeciler tarafından bölgenin kurtarılmış olmasıdır.
Batı Cephesi
I. İnönü Savaşı (6–10 Ocak 1921)
Yunanlıların amaçları şunlardır:
1. Sevr’i TBMM’ne kabul ettirmek,
2. Kütahya ve Eskişehir’i ele geçirerek Ankara’ya ulaşıp milli mücadeleye son vermek,
3. Müttefiklerine gerçek gücünü göstererek daha fazla yardım almak,
4. Çerkez Ethem ayaklanmasından faydalanmak.
Yunanlılar Türk ordusunun yeni kurulmuş olmasını da fırsat bilerek saldırıya geçtiler. Albay İsmet Bey komutasındaki Türk ordusu İnönü’de Yunanlıları yenmiş ve geri püskürttü.
Önemi ve Sonuçları
1. TBMM’nin kurduğu düzenli ordunun batı cephesindeki ilk askeri başarısıdır.
2. Çerkez Ethem olayı tamamen bastırılmıştır.
3. Kuva-yı Milliye’nin yerini tamamen düzenli ordu almış ve Düzenli orduya katılımlar artmıştır.
4. TBMM’nin gücü ve otoritesi artmıştır.
5. İtilaf devletleri Sevr’i yeniden gözden geçirmek üzere Londra Konferansı’nı düzenlemişlerdir.
Mustafa Kemal Paşa ve İsmet İnönü
Londra Konferansı (23 Şubat – 12 Mart 1921)
İtilaf devletleri, Londra Konferansı’na hem İstanbul hem de Ankara hükümetlerini çağırmıştır. TBMM’nin çağrılmasında İtalya ve Fransa etkili olmuştur. İtilaf devletlerinin amacı iki hükümeti karşı karşıya getirerek Sevr’i kabul ettirmektir. TBMM bu konferansa sonuç alamayacağını bildiği halde aşağıdaki sebeplerden olayı katılmıştır:
1.İtilaf Devletleri’nin TBMM’yi resmen tanımasını sağlamak,
2.Barış yanlısı olduğunu kanıtlamak,
3.Türk halkının gerçek temsilcisi olduğunu göstermek,
4.Haklı davasını ve Misak-ı Milli’yi dünya kamuoyuna duyurmak.
Konferansta İstanbul hükümeti temsilcisi Tevfik Paşa’nın söz hakkını Ankara Hükümeti temsilcisi Bekir Sami Bey’e bırakması İtilaf devletlerinin planını bozmuştur Bekir Sami Bey kabul ettirilmeye çalışan Sevr benzeri taslağı reddetmiş böylece konferans sonuç alınamadan dağılmıştır. Ancak TBMM katılma amaçlarının hepsinde başarılı olmuştur.
Uyarı: Konferansta Tevfik Paşa söz hakkını TBMM üyelerine bırakmakla Türk halkının gerçek temsilcisinin TBMM olduğunu kabul etmiştir.
Önemi
1. TBMM’nin varlığı İtilaf devletleri tarafından ilk defa hukuken tanındı.
2. Misak-ı Milli tüm dünyaya duyuruldu.
I. ve II. İnönü Zaferi Arasındaki Önemli Gelişmeler
1. 20 Ocak 1921 günü kabul edilen Teşkilat-ı Esasiye Kanunu ile yeni Türk devletinin ilk anayasası yürürlüğe girdi.
2. Afganistan ile 1 Mart 1921 günü dostluk antlaşması imzalandı. Afganistan TBMM’nin varlığını tanıyan ilk İslam devleti oldu.
3. 12 Mart 1921’de İstiklal Marşı kabul edildi.
4. 16 Mart 1921 tarihinde Sovyet Rusya ile Moskova Antlaşması imzalandı.
1921 Moskova Antlaşmasına Göre:
• Sovyet Rusya TBMM’ni ve Misak-ı Milliyi tanıdı.
• Batum Rusya’ya bırakıldı. Böylece bugünkü doğu sınırımız büyük ölçüde çizilmiş oldu.
• Osmanlı ile Çarlık Rusya’sı arasında yapılan bütün anlaşmalar geçersiz sayıldı.
• Sovyet Rusya kapitülasyonların kaldırılmasını kabul etti.
• İki taraftan birinin tanınmadığı uluslar arası bir antlaşmayı diğeri de tanımama kararı aldı.
• Sovyet Rusya TBMM’ye mali ve askeri yardım da bulunma kararı aldı.
Önemi:
1. Sovyet Rusya TBMM’nin varlığını resmen tanıyan ilk Avrupalı büyük devlettir.
2. Batum, Misak-ı Milli’den verilen ilk tavizdir.
II. İnönü Savaşı (23 Mart – 1 Nisan 1921)
Londra Konferansı’ndan sonuç alamayan İtilaf devletleri Sevr’i TBMM’ye kabul ettirebilmek amacıyla Yunan ordusunu yeniden taarruza geçirdiler. İsmet Bey komutasındaki Türk ordusu, Bursa ile Eskişehir arasında kalan İnönü’de Yunanlıları ikinci kez yenmeyi başarmıştır. Geri çekilen Yunanlıların peşinden giden ordularımız Aslıhanlar ve Dumlupınar’daki saldırılarından sonuç alamamıştır. Çünkü ordumuz yorgun ve henüz taarruz gücünden yoksundur.
Önemi ve Sonuçları:
1. TBMM Başkanı M. Kemal, İsmet Bey’e çektiği telgrafta “Siz orada yalnız düşmanı değil milletin makus talihini de yendiniz” diyerek Türk ordusunu kutlamıştır.
2. İsmet Bey’in rütbesi tuğgeneralliğe yükseltilmiştir.
3. Batı cephesi kuzey ve güneydeki birlikleri birleştirilerek, komutanlığına İsmet Paşa getirilmiştir.
4. İtalyanlar Anadolu’yu terk etmeye başlamışlardır.
5. TBMM’ye olan güven artmıştır.
Kütahya – Eskişehir Savaşları (Temmuz 1921)
II. İnönü Savaşı’ndan sonra Yunanistan yeni bir saldırı için yeniden taarruz hazırlıklarına başladı. Yunanistan’ın amacı bu sefer Ankara’ya kadar gelerek TBMM’ye son vermekti. 10 Temmuz’da saldırıya geçen Yunanlılar karşısında İsmet Paşa komutasındaki Türk ordusu geri çekilmeye başladı. TBMM başkanı Mustafa Kemal Paşa ordunun daha fazla yıpranmasını önlemek için Türk ordusunu Sakarya’nın doğusuna çekti.
Türk Ordusunun başarısız olmasının nedenleri:
1. Ordunun henüz kuruluş aşamasında olması
2. Yunan ordusunun sayı ve malzeme bakımından Türk kuvvetlerine nazaran çok üstün olması
Sonuçları:
1. Afyon, Kütahya ve Eskişehir Yunanlıların eline geçti.
2. TBMM’ye olan güven geçici de olsa sarsıldı.
3. Yunanlıların Polatlı’ya kadar ilerlemesi Meclis’in Kayseri’ye taşınması konusunu gündeme getirdi ancak bu fikir olgunlaşmadan reddedildi.
4. 5 Ağustos 1921’de Mustafa Kemal Paşa’ya üç ay süreyle Başkomutanlık yetkisi verildi.
Uyarı: Erzurum Kongresi öncesinde 8 Temmuz 1919 günü askerlik görevinden istifa eden Mustafa Kemal Paşa meclisin verdiği bu yetkiyle askerlik mesleğine geri dönmüştür.
Sakarya Meydan Muharebesi (23 Ağustos – 13 Eylül 1921)
Yapılan Hazırlıklar
1. Başkomutan M. Kemal Paşa TBMM’nin yetkilerini kullanarak çabuk ve etkili kararlar almıştır.
2. Başkomutan ordunun yiyecek, giyecek, silah, cephane, ulaşım ve benzeri ihtiyaçlarını karşılamak için 8 Ağustos 1921’de Tekalif-i Milliye emirlerini yayınlayarak milleti fedakarlığa çağırmıştır. Millet bu emirlere uyarak gerekli fedakârlığı yapmıştır.
3. Hazırlıklar kısa bir sürede tamamlandıktan sonra Mustafa Kemal Paşa savaş karargâhını Polatlı’da kurmuştur.
Savaşın başlaması
Savaşın amacı düşmanın saldırı gücünü kırmak; parolası “ya istiklal ya ölüm”dür. Savaşın taktiğini ise M. Kemal şöyle belirlemiştir. “Hatt-ı müdafaa yoktur. Sath-ı müdafaa vardır. O satıh bütün vatandır”.
23 Ağustos’ta başlayan savaş 22 gün 22 gece hiç durmadan devam etmiştir. Geri çekilen Yunanlılar 13 Eylül tarihine kadar takip edilmiştir. 13 Eylül’de Sakarya’nın doğusu düşmandan temizlenmiştir.
Mustafa Kemal Paşa, Sakarya Savaşında Cephede. 1921.
Önemi ve Sonuçları:
1. II. Viyana Kuşatmasından beri devam eden geri çekiliş son bulmuştur.
2. TBMM, Mustafa Kemal Paşa’ya gazilik unvanı ile mareşallik rütbesini vermiştir.
3. İtilaf devletleri arasındaki anlaşmazlık tamamen su yüzüne çıkmış ve blok parçalanmıştır.
4. İtilaf devletlerinin önerdiği ateşkes ve barış teklifleri TBMM tarafından reddedilmiştir.
5. Kafkas Cumhuriyetleri (Azerbaycan, Gürcistan, Ermenistan) adına Sovyet Rusya ile 13 Ekim 1921’de Kars Antlaşması imzalanmıştır. Bu antlaşmayla bugünkü doğu sınırımız kesinleşmiştir.
6. İtalya Anadolu’yu tamamen boşaltmıştır.
7. 20 Ekim 1921’de Fransa ile Ankara Antlaşması imzalanmıştır.
Buna göre;
• Fransa Misak-ı Milliyi tanıdı.
• Hatay dışında bugünkü Suriye sınırımız çizildi. (Misak-ı Milli’den verilen ikinci taviz olmuştur). Ancak Hatay’da yaşayan Türklerin hakları güvence altına alındı.
• Fransa Anadolu’daki kuvvetlerini Suriye’ye çekme kararı aldı.
• Bu anlaşma bir çok yönden önemlidir. Şöyle ki;
• Fransa TBMM’ni tanıyan ilk İtilaf devleti olmuştur.
• Fransa Anadolu’daki emellerinden vazgeçmiştir.
• Güney cephemiz resmen kapanmıştır.
Büyük Taarruz (26 Ağustos–18 Eylül 1922)
Yapılan Hazırlıklar:
1. Sakarya zaferinden sonra Türk ordusu düşmana son darbeyi vurmak için taarruz hazırlıklarına başlamıştır. Bu hazırlıklar büyük bir gizlilik içinde 1 yıl sürmüştür.
2. TBMM 20 Temmuz 1922’de M. Kemal’in Başkomutanlığını süresiz olarak uzatmıştır.
3. Başkomutan Kemal Paşa 6 Ağustos 1922’de Akşehir’de komutanlarla bir toplantı yaparak taarruz hazırlıklarını gözden geçirmiş ve taarruz için hazır olunmasını istemiştir.
4. 26 Ağustos sabahı Kocatepe’de başkomutanın emriyle büyük taarruz başlamıştır.
Başkomutanlık Meydan Savaşı ve Büyük Taarruz (30 Ağustos 1922)
Başkomutan M. Kemal Paşa’nın bizzat cephede yönettiği bu savaşta Yunanlılar ağır bir yenilgiye uğratılmışlardır. Savunma güçleri de tamamen kırılan Yunanlılar İzmir’e doğru kaçmaya başlamışlardır. Bu sırada Başkomutan, Türk ordusuna şu tarihi emrini vermiştir. “Ordular ilk hedefiniz Akdeniz’dir. İleri !” . Bu emri alan Türk ordusu 9 Eylül’de İzmir’e girmiştir. Türk ordusu 18 Eylül’e kadar Batı Anadolu’yu düşmanları temizleyerek, Çanakkale önlerine gelmiştir. Türk ordusuyla savaşı göze alamayan İngilizler ateşkes
istemişlerdi.
Büyük Taarruz Öncesi Mustafa Kemal Paşa, orduyu denetlerken 1922
Mudanya Ateşkes Antlaşması (11 Ekim 1922)
Ateşkes görüşmelerine İngiltere, TBMM, Fransa ve İtalya katılmıştır. TBMM’yi İsmet Paşa temsil etmiştir. Yunanistan ise temsilciler göndermiş fakat görüşmelere katılmayıp daha sonra ateşkes anlaşmasını onaylamıştır.
Uyarı: Yunanistan’ı Mudanya’da arkasındaki gerçek güç olan İngiltere temsil etmiştir.
Antlaşma Şartları:
• Meriç Nehri, Türkiye ile Yunanistan arasında sınır olacaktır.
• Yunanistan Doğu Trakya’yı (Edirne, Kırklareli ve Tekirdağ) 15 gün içerisinde boşaltacaktır.
• İstanbul ve Boğazların yönetimi TBMM yönetimine bırakılacaktır.
• Türk ordusu barış yapılana kadar Çanakkale’den ayrılmayacaktır.
• Ateşkes 14–15 Ekim’de yürürlüğe girecektir.
Uyarı: İstanbul’un yönetiminin TBMM’ye bırakılmasıyla Osmanlı Devleti hukuken sona ermiştir.
Önemi ve Sonuçları:
1. Muharebeler dönemi sona ermiş ve artık barış dönemi başlamıştır.
2. Mudanya Ateşkesi, Başkomutanlık Meydan Muharebesi zaferini tamamlayan siyasi bir zaferdir.
3. Doğu Trakya savaş yapılmadan kurtarılmıştır.
4. Türk siyasi zaferi İngiltere’de hükümet değişikliğine neden olmuştur.
5. Lozan Barış Konferansına zemin hazırlamıştır.
6. Kurtuluş Savaşı fiilen sona ermiştir.
7. Mudanya’daki müzakerelerde gösterdiği başarıdan dolayı İsmet Paşa Lozan Barış Konferansı’na gitmiştir.
İtilaf devletleri ile imzalanan Mudanya Ateşkes Antlaşması ile işgal kuvvetlerinin Türk topraklarını boşaltması ve Lozan’da barış konferansı yapılması kararlaştırıldı. 11 Ekim 1922
