Bu Yazıda Neler Var?
Kızılderililer Kimlerdir, Nerede Yaşarlar? Kızılderililer Hakkında Her Şey
AMERİKA’nın yerli halkı kadar az tanınan, aynı zamanda çok sevilen ve çok ünlü olan bir başka topluluk gösterilemez. Red Indian diye adlandırılan bu toplumun adı bile bir yanılgının sonucudur Kristof *Kolomb, Yem Dünya (Amerika) kıyılarına çıktığı zaman, Hindistan’a vardığını sanmıştı. Bu yüzden burada yaşayan halka Hintli anlamında Indian dedi. Avrupalı sömürgeciler, Hindistan sandıklan bu ülkenin kuzeyine doğru ilerledikleri zaman, yüzleri ve gövdeleri kırmızı toprak boyasıyla boyanmış, çıplak savaşçılarla karşılaştılar ve onlara Red Indian (Kızıl Hintliler) dediler. Kızılderili adı işte böylece verilmiş oldu.
Kızılderililerden insanlığa kalanlar
Bugün, Kızılderililere, Amerindiyenler (Amerika Hintlileri) de deniyor. Kızılderililerden insanlığa pek çok şey kalmıştır; önce, ileri bir sanat ve ince bir uygarlığın kalıntıları (‘Meksika’da Aztekler; ‘Peru’da İnkalar; Guatemala’da Mayalar); sonra, Avrupalılar’m hemen benimsediği bahçecilik, hamak örme, tütün, tütün çubuğu, içi boş kauçuk top, kızak gibi buluşlar; ve nihayet masalların ve *western filmlerinin bütün dünya çocuklarına sevdirdiği ve oyunlarına konu olan savaş folkloru.
Kızılderili inanışları: Bir buz denizinden geçiş
Eski bir inancın tersine, Kızılderililer kırmızı ırktan (böyle bir ırk yoktur) gelmiş değildir, kökenleri sarı ırktır, ataları Moğollar’dır. 40.000 yıl kadar önce, Sibirya’dan göç eden ilk gruplar Bering Boğazı’nı geçerek Kuzey Amerika’ya ulaşmışlardı. Sonra, sıradağları izleyerek güneydeki büyük ovalara indiler, gruplar orada bölündü, dağıldı.
Kızılderililer, geride bıraktıkları buzlu düzlüklerden çok farklı olan bu değişik topraklarda (güneydoğunun zengin çam ormanları, batının kıraç ve kurak düzlükleri) yerleştiler ve özgün uygarlıklar yarattılar. Zıpkın, balık ağı, tuzak, ok, tane öğütmek için değirmentaşı yaparak yaşama biçimlerini yavaş yavaş değiştirdiler. Toprağa yerleşip tarımla uğraşmaya koyuldular.
Amerika’nın keşfi sırasında Kızılderililer, Avrupalılar’ın bilmediği bitkileri (•patates, mısır, domates) yetiştiriyorlar ve sık sık, ileri tarım tekniklerine (sulama, bataklıkların kurutulması) başvuruyorlardı.
Kızılderili inanışları: Bir kavimler mozaiği
Kolomb öncesi Amerika’nın haritası, bir kavimler ve toplumlar mozaiğidir.
Kurak ve yaşamaya elverişsiz Colorado’da, genellikle büyük bir aileden artakalmış gruplar yaşar (Şoşonlar, Uteler vb.). Av hayvanlarının çok bol olduğu daha kuzeyde, daha önemli gruplar (Al- gonkinler, Athabaskanlar) karibu, geyik ve *ayı avlarlar.
Kabileler halinde toplanmış olan Pueblolar geniş bir bölgeye dağılmış olan birçok köyde (İspanyolca, pueblo adını buradan almışlardır) yaşarlar (bugünkü Colorado, Arizona ve Yeni Meksika). Giderek tarım yoğunlaşmış, nüfus artmış, kalabalık ve güçlü klanların meydana gelmesiyle sağlamlaşarak dayanışma doğmuştur. Bu kabilelerden bazıları çok ünlüdür: Zuniler, Hopiler, Navahoiar, İrokualar, Mohikanlar…
Kızılderili inanışları: Güneş’e tapanlar
İspanyolların gelmesinden çok önce, genellikle birbirlerinden epeyce uzakta yaşayan başka toplumlar (*Amerika Birleşik Devletlerinin güneydoğusunda ve kuzeybatısında, Güney Guatemala’da, ’Venezuela’da) şeflikler halinde örgütlenmişlerdi. Birkaç kabileye bir şef kumanda ediyordu. Din resmiydi ve şaman (rahip) Güneş’e tapan Natçezler’de (bunların şefi kendisine “Büyük Güneş” dedirtirdi) olduğu gibi, şefin yanında iktidara katılıyordu.
Mexico Vadisi’nde Toltekler, sonra da Aztekler, dört yüzyıla kalmadan zengin ve güçlü bir devlet kurdular. Bu büyük fatihlerin imparatorluğu bugünkü Orta Amerika’nın geniş bir bölümünü kapladı. Sanat ve edebiyatta ilerlediler (bunların kendi yazılan vardı), özgün ve cüretli mimarileri Cortez ile arkadaşlarını hayran bırakacak, hâzineleri de göz kamaştıracaktır.
