Bu Yazıda Neler Var?
Kırgızistan Nerededir Yaşam Şartları Nelerdir? Kırgızistan Hakkında Her Şey
KIRGIZİSTAN’ın kuzeyinde Kazakistan, doğusunda Çin, batısında Özbekistan güneyinde ise Tacikistan yer alır.
Coğrafya
Kırgızistan toprakları hemen bütünüyle dağlıktır: Güneyde, Fergana çöküntü alanının yanında yükselen ve sadece kenar bölümü Kırgızistan’da kalan Altay Sıradağları; bu dağların orta kesimini oluşturan Tien Şan kütlesi; Isık – Kul’un kapladığı çanağın kuzeyindeki Alatav Sıradağları. Vadiler ve havzalar, tarıma açılmaya elverişlidir; yüksek dağlarda yaylaya çıkılarak hayvancılık yapılırsa da, Kırgızlar, günümüzde artık yerleşik bir yaşam sürmektedir.
Güneydoğuda Tien Şan’ın (Tanrı Dağlan) bir parçası olan Kokşaalatau Sıradağları, Çin ile sınır oluşturur ülkenin en yüksek tepelerinden ikisi olan Zafer ve Han Tengri dorukları Çin sınırındadır. Bu bölge Tien Şan’ın merkezini oluşturur. Tepelerin dorukları sürekli kar ve buzla kaplıdır. Çok sayıda kısa ve ivintili ırmak dağlardan aşağı akar.
Kızgızistan’ın denizlerden uzak ve çevredeki ovalara göre çok yüksek oluşu, iklimi büyük ölçüde etkiler. Etek bölgeleri sıcak çöl rüzgârları kuşağındadır. Yüksek bölgelerde soğuk bir çöl yer alır.
Arada kalan geçiş bölgesinde ise dağların batı ve kuzey yamaçtan daha çok yağış alır. Çok yüksek yerler dışında, dağ ve dağlık-ormanlık bitki örtüsü görülür.
Eski çağlarda Tien Şan yöresine yerleşen Kırgız klanları, Orta Asya’nın büyük göçebe gruplarından biriydi. Sovyet iktidarından sonra göçebe yaşam hemen hemen ortadan kalkmıştır. Tarım alanlarına yerleştirilen Kırgızlar’ın yalnızca altıda biri sanayide çalışır.
Tarih
Çin kaynaklarında MÖ 2. yüzyılda Kırgızlar’dan söz eden kayıtlara rastlanır. Yenisey’in yukarı mecrasında (Mi- susinsk Bölgesi) yaşarken, Göktürkler’ in birkaç akımına karşı koyduktan sonra 560’a doğru onların egemenliği altına girdiler. 630’da Göktürk Devleti dağılınca bağımsızlıklarını kazandılar. İkinci Göktürk Hakanlığı döneminde, 696’dan sonra, yeniden Göktürkler’e, daha sonra da Uygurlar’a bağlandılar, 840’ta şiddetli bir hücumla Uygur Devleti’ni yıkarak ötüken’de kendi devletlerini kurdular ve 920’ye kadar burada kaldılar. Bu tarihte Çitanlar tarafından Güney Sibirya’ya sürüldüler ve bir daha tarih sahnesinde rol oynamadılar. Cengiz Han Moğolları’nın, sonra Kalmuklar’ın egemenliği altına girdiler.
İslam dinini benimsemiş olan Kırgızlar’ın kökeni henüz tam belirlenememiştir. Aynca Han döneminden kalma Çin kayıtlarında Usunlar’ın komşusu olan bir Kırgız halkından söz edilir. Bazı tarihçilere göre bu topluluk, Yenisey Irmağı’nın yukarı kesiminde yaşamıştır. 8. yüzyıla ait Orhun Yazıtları’nda da Kırgızlar’m adı geçer. 11. yüzyılda Kaşgarlı Mahmud Kırgızlar’dan, Türk halklarının en doğuda yaşayanı olarak söz etmiştir.
Ekonomi
Nüfusun büyük bölümü, yoğun ve sulu tarımın (tahıllar, sebzeler, tütün, pamuk) yanı sıra dönüştürme sanayisinin ve değişim etkinliklerinin de bulunduğu iki bölgede toplanır: Frunze’den başlayan tarıma açılmış (tarıma dayalı besin sanayileri, tarım makineleri) kuzey dağ eteği; bölgesel merkez yakınındaki Fergana çöküntüsünün yamaçları (tekstil ve besin sanayileri).