Bu Yazıda Neler Var?
Keltler Kimlerdir Nerede Yaşamışlardır?
İkinci bin yılda ortaya çıkmaya başlayan Keltler’in ilk yerleşim yerlerinin Güneybatı Almanya’da, Ren ve Tuna ırmakları arasında olduğu sanılmaktadır. Hallstat döneminin başlarında Keltler, kuzeyde Baltık halklarıyla, Balkanlar ve Alpler yoluyla da Yakındoğu ve İtalya halklarıyla ilişki kurdular. İlk Kelt istilası Tunç Çağı’nda Britanya takımadalarına, çok geçmeden de Galya’nın orta kesimine ulaştı; MÖ 700-600’e doğru Lorraine, Bourgogle ve Jura’da çok sayıda Kelt yaşıyordu. La Tene döneminde (MÖ 6.-1. yüzyıl) Keltler büyük ölçüde yayıldı ve uygarlıkları dikkate değer bir gelişme gösterdi. Keltler MÖ 6. yüzyılda lber Yarımadası’na yerleştiler; MÖ 5. yüzyılda, Armorica’yı işgal edip Rhone Vadisi boyunca aşağı indiler. Daha sonra doğuya yönelerek Bohemya’ya kadar gittiler; ardından Etrüsk gücünü sarsarak Po Ovası’na yerleştiler. MÖ 3. yüzyılda, Hellenistik krallıkları ele geçiren Keltler, daha sonra Galatia adını alan bölgeye yerleştiler. Böylece Kelt yayılması doruğuna ulaştı. Ancak kabileler arasında birlik bulunmadığından çöküş hızlı oldu. MÖ 225’te Romalılar tarafından Telamon Burnu’nda yenilgiye uğratılan Keltler’i Germenler, kuzeyde Ren ve Tuna’ya kadar geriletti. Sonunda Keltler Roma’ya boyun eğmek zorunda kaldılar (MÖ 2. yüzyıl – MS 1. yüzyıl).
Kelt Uygarlığı
Kelt Uygarlığının en parlak devri sayılan La Tene dönemi kendinden önceki Hallstat dönemiyle pek az benzerlik gösterir. Ancak yine de iki dönem arasında bir süreklilik söz konusudur. La Tene döneminde Kelt Uygarlığı önceki dönemlerde olduğu gibi Akdeniz uygarlıklarıyla yoğun ilişkiler içindeydi, ancak Yunan, Balkan, Doğu ve İskit etkilerine rağmen Kelt sanatı tümüyle özgün kalabilmiştir. Günümüze kadar ulaşan tapmaklardaki heykeller Hellen natralizminin izlerini taşıyan bir üslupta yapılmıştır. Sayısız göçleri sırasında Yunanlıların Etrüskler’in, Italyotlar’ın tekniklerini benimsediler; kazancılığı ve çömlek çıliği geliştirdiler. Onların yaptığı yollara sonradan Romalılar taş döşeyecekti.
Çoğu zaman birbirine rakip kabileler ve klanlar halinde toplanmış olan Keltler, gerek yaşama biçimi, gerek kültür yönünden özgün bir halktı. Ürünlerin koruyucusu sayılan kır tanrılarına taparlar, geleneklerin koruyucusu olan hem kflhin, hem yargıç niteliğindeki din adamlarının (driliflet) yönetiminde yaşarlardı.
MS 1. yüzyılda Romalılar tarafından kısmen yıkılan Kelt Uygarlığı, gene de, Ortaçağ’a kadar yaşayageldi. Bugün bile, bazı Breton ve İrlanda törelerinde bu uygarlığın varlığını sürdürdüğü görülür.
Kelt dili
MÖ 2. ve 1. binyıllar boyunca, Kelt halklarının Tuna Bölgesi’nden batıya ve güneye doğru ilerlemesi sonucu, Keltçe tüm Batı Avrupa’ya yayıldı; İspanya (Keltiberler), Anadolu (Galatia), İrlanda ve tskoçya’ya kadar girdi. Keltçe’nin bir ilk biçimi varsa bile biz ancak Hint Avrupa ailesi içinde ayrı bir öbek oluşturan Kelt dillerini tanımaktayız.
