Bu Yazıda Neler Var?
Kazı Nedir Nasıl Yapılır?
İNSANLAR yıllardan beri toprağı çeşitli nedenlerle kazmışlardır. Bu nedenlerin başlıcaları arkeolojik araştırmalar, bayındırlık amacıyla yapılan kazılar ve yeraltından kaynak çıkarmak için yapılan maden ocağı kazılarıdır.
Kazıların tarihçesi genelde arkeolojinin tarihçesiyle aynı çizgide gelişir, önceleri sanat yapıtlarının bulunması amacıyla yapılan kazılar, daha sonra anıtların ortaya çıkarılmasına yöneldi. Ancak çevresinden soyutlanmış harap bir yapıyı tarihlemek çoğu kez imkansızdır, önceleri Tarih öncesine uygulanan katman bilim yöntemi, incelenen arazide, yangın izleriyle ya da başka bilim dallarınca (örneğin nümizmatik) tarihleri saptanan buluntu eşyalarla çeşitli katmanları ayırt etmeye olanak verdi.
Kazının temel sorunu, A. Leroi – Gourhan’ın söylediği gibi yapılan çalışmaların, arazinin kazıdan önceki durumunun bir daha düzelmemek üzere bozulmasına yol açmasıdır. Ona göre, kazı yapmak sayfaları çevrildikçe yok olan bir kitabı okumaya benzer. Demek ki araziyi önceden saptanan bir programa göre katman katman kazmak ve mümkünse geriye tanıklar bırakmak büyük önem taşır.
Büyük yerleşmelere (Delphoi, Delos) sistemli kazılar yapılıyorsa da kazı çalışmaları çoğunlukla rastlantısal buluntular sonucu (tarlaların sürülmesi, kent düzenleme çalışmaları sırasında) başlatılmaktadır. Bu çalışmalar uzun süreli programlı kazılara ya da kısa süreli kurtarma kazılarına yol açabilir. Bu şekilde alman sonuçlar genellikle bölük pörçük olacağından sistemli araştırmalara girişmek gereklidir: Bunlar jeofizik aramalar, özellikle de arazi üstünde görülmesi mümkün olmayan geniş yapı topluluklarının genel görünümünü veren hava fotoğrafları gibi çağdaş teknikler kullanılarak yürütülür.
Bayındırlıkta Kazı
Kazı çukurlarının şevlerine verilecek eğim, çökme tehlikesini ortadan kaldıracak biçimde ayarlanmalıdır. Kayalık bir zeminde bu eğim tam düşeye ulaşabilir; toprak zeminlerde ise genellikle 2/3’lük bir şey elde edecek biçimde düzenlenir. Kazı çukurunun açılmasıyla zemin dengesi bozulur ve kazı kil katmanlarınıı kestiğinde çok yaygın çökmelere neden olabilir. Bu durumda çukur açmadan önce toprağı kaptaj, kurutma gibi yollarla ıslah etmek ya da çukur çeperlerini çelik sütunlarla takviye etmek gerekir, özellikle kent içinde, sıkışık düzen nedeniyle dik biçimde açılan temel çukurlarında çelik sütun yapmak yaygın bir uygulamadır.
Madencilikte Kazı
Kazı, maden ocaklarını ve taş ocaklarını işletmede kullanılan temel bir işlemdir; yatağa giriş yapıları açmada olduğu kadar, yatağın kendisini geri kazanmada da bu işlemden yararlanılır. Kazıyı daima ürünü yükleme ve boşaltma ve en azından yeraltı çalışmalarında kazı boşluğunu tahkim etme evreleri izler. Kazılacak kayaçların mekanik özelliklerine, geometrik düzenine ve kullanım amacına göre farklı teknikler uygulanır: Mekanik kazı, hidrolik kazı.
