Kayısı Nedir Nerede Yetişir?
GÜLGLLER (rosaceae) familyasının prunus cinsinden meyve ağacı (prunus armeniaca) ve bu ağacın besin olarak yararlanılan sert çekirdekli meyvesidir. Orta ve Güney Asya, Amerika, Avrupa’nın güneyi ve Kuzey Afrika’da yaygın olarak yetiştirilen kayısı Çin kökenli bir bitkidir.
Büyük ve yaygın bir taca sahip olan kayısı ağacının, koyu yeşil ve enli yapraklan, dalların düğümlerinde tek tek ya da çiftler halinde bulunan pembemsi beyaz çiçekleri vardır. Sarı-turuncu renkli meyveleri kısmen basık, düzgün yüzeyli ve hafif tüylü ya da bütünüyle tüysüz, meyve büyüklüğü çeşide göre değişiklik gösterir.
Kayısı ağaçlarının en iyi yetiştiği yerler, akaçlanması düzenlenmiş balçık topraklardır: Gelişimi için hafif topraklar daha uygundur. Kayısı ağaçlan genellikle kış soğuğuna karşı dayanıklı olmasına rağmen ilkbaharda çiçeklendiği dönemlerde dondan çok zarar görür.
Kayısı ağacının tutulabileceği hastalıklar arasında şunlar sayılabilir: Vertisilliyoz, monilyoz, külleme ve bakteriyozlar. Böcek olarak düşmanlan çopurböcek ve ceratiteslerdir. Mikroplazmalardan ileri gelen yaprak kıvrılması hastalığı ağaçlann başlıca kuruma nedenidir. Kayısı birçok virüse de duyarlıdır (ürün azlığı, uyuşmazlık). Bu bakımdan sağlıklı ağaçlarla kurulan bahçeler daima iyi ürün verir. Kayısı odunu çok sert olduğundan özellikle kaval yapımında kullandır.
Kayısı üreten ülkeler arasında İspanya ön sıralarda yer alır, bundan sonra İran, Suriye, ABD, Fransa, İtalya ve Yeni Yugoslavya gelir.
Türkiye’de birçok kayısı türü yetiştirilmektedir. Hacıhaliloğlu, Haşan bey, Karacabey, İribitirgen, Çoloğlu, Çataloğlu ve Soğana gibi Malatya yöresine özgü olanlar ile Çiğdi, Yörükramazan, Turfanizmir, Tokaloğlu, Şam ve şekerpare Ege ve Akdeniz bölgelerinde yetişen en önemli kayısı çeşitlerindendir. Halk arasında küçük ve ekşi çeşitlere zerdali adı verilir. Türkiye’de yıllık kayısı ve zerdali üretimi 250.000 ton dolayındadır ve bunun dörtte biri Malatya’dan sağlanmaktadır.
A vitamini ve şeker (Malatya kuru kayısısında toplam şeker miktarı % 48-73 arasında değişir) içeren kayısı taze besin olarak tüketildiği gibi kurutularak (pestü) değerlendirilir, ayrıca reçel ve pasta yapımında kullanılır.
