Bu Yazıda Neler Var?
Kaside Nedir?
Divan Edebiyatı nazım şekillerindendir. Arapça kastetmek, yönelmek anlamına gelen kasada kelimesinden gelir. Kaside belli bir amaca yönelik manzume anlamı taşır. Türk Edebiyatı’nda din ve devlet adamlarını övmek amacıyla yazılmış, belli kuralları olan uzun şiirlere denir. Kaside Arap Edebiyatı’ndan İran Edebiyatı’na, daha sonra da (13. yüzyıldan sonra) Türk Edebiyatı’na geçmiştir.
Türk Edebiyatında Ahmet Paşa ilk usta kaside şairi olarak tanınır. Necati, Hayali ve Fuzuli, İran Edebiyatı’ndaki örnekler yanında özgün buluşlarla da yüklü kasideler kaleme aldılar. 17. yüzyıldaki Nef’i’nin yazdığı kasideler abartmalı övgüleri kadar anlatımındaki başarılarla da türün daha sonraki örneklerine model oldu. 18. yüzyılda Nedim, çağını türlü yaşam özellikleriyle yansıtan kasideleriyle tanındı.
Kasidenin bölümleri
Kaside 7 bölümden meydana gelir. 1- Nesip veya Teşbih: Kasidenin giriş bölümüdür. Şair burada bir tabiat, bir yer veya zamanı tasvir eder. Genellikle 13-20 beyit kadar olur. Nesip bölümünde genellikle bahar, kış, gece, savaş alanı, at gibi çeşitli konular anlatılır. Kasideler genellikle nesip bölümünün konusuna göre isim alırlar. Kimi zaman redifine göre, bazen de kafiyesine göre kaside çeşitleri şunlardır:
a) Bahariye: Bahardan bahseden kasidelere denir.
b) Şitaiyye: Kışın anlatıldığı kasidelere denir. Sadece “kari’dan bahsedilirse berfiye adım alır.
c) Sayfıyye: Yazdan ve sıcaktan bahseden kasidelere denir.
ç) thdiya: Bayramlarda sunulan kasidelere denir. Bayram dolayısıyla yazılır ve sunulan kişinin bayramı kutlanır.
e) Nevruziye: Nevruz, güneşin Koç burcuna girdiği gündür. Bahar başlangıcıdır. Rumi takvimde Mart ayının dokuzuna rastlar. Nevruz dolayısıyla yazılan
f) Rahşiye: Attan bahseden veya atların övüldüğü kasidelerdir.
g) Hammamiye: Nesip bölümünde hamam eğlenceleri veya hamamdaki bir güzelin anlatıldığı kasidelere denir.
Rediflerine göre isim alırken de daha çok kasidenin redifi olarak gül, sümbül, lale, menekşe, su, kalem gibi kelimeler kullanılır (Fuzuli’nin Su Kasidesi vb.).
2- Tagazzül: Güzel gazel söyleme bölümüdür. Tasvir bölümünden sonra şair kendi duygularından veya aşktan bahseder. Bazen nesip bölümü ile tagazzül bölümü birleşir. Bazen de tagazzül bölümü methiyye bölümünden sonra gelir.
3- Giriz ya da Girizgâh: Asıl maksada geçiş bölümüdür. Genellikle tek beyittir, fakat birkaç beyitten meydana geldiği görülür.
4- Methiyye ya da Hicviye: Kasidenin asıl bölümüdür. Amaç bu bölümde açıklanır. Eğer kasidenin sunulacağı kişi övülürse o kaside methiyyedir. Kişilerin veya olayların yerildiği kasidelere de hicviye denir, övülen kişinin özellikleri dikkate alınmaz, şair istediği gibi zaman zaman da abartmalı ve kalıplaşmış benzetmelerle övgü yapar. Bu bölümün dili diğer bölümlere göre daha ağırdır. Şiir yönünden zayıftır.
5- Fahriye: Bu bölüm şairin kendisini övdüğü bölümdür. Diğer şairlerle kendini karşılaştırır ve kendinin üstün taraflarını över; şiir tekniğini över. Böylece kasideyi sunacağı kişiye sıradan bir şair tarafından övülmediğini, iyi bir şair tarafından övüldüğünü hatırlatır. Türk Divan Edebiyatı’nda fahriyeleriyle ünlü şair NePi’dir.
6- Taç: Şair bu bölümde kendi ismini söyler. Genellikle beyit olur.
7- Dua: Kasidenin son bölümüdür. Birkaç beyitten meydana gelir, övdüğü kişinin talihinin iyi olması için dualar eder. Şair dua bölümüne geçtiğini bir sözle belirtir. Dua bölümü ile kaside biter.
