Bu Yazıda Neler Var?
Birleşik kelimeler belirli kurallar dahilinde bitişik ve ayrı yazılırlar
Bitişik Yazılan Birleşik Sözcükler
-Birleşik kelimeler ses düşmesine uğradıkları durumda bitişik yazılırlar: kahvaltı (<kahve altı), niçin (<ne için), Cumartesi (<Cuma ertesi).
-Bir kelime, et-, ol– yardımcı eylemlerinden birini aldığında ses düşmesine veya ses türemesine uğruyorsa bu kelimeler bitişik yazılır: kaydolmak (< kayıt olmak), emretmek (<emir etmek), sabretmek (<sabır etmek).
-Birleşik sözcüğü oluşturan sözcüklerden biri ya da her ikisi birleşik kelime oluştururken benzetme yoluyla anlam değişmesine uğruyorsa bu birleşik kelimeler bitişik yazılır: camgüzeli, keçiboynuzu, danaburnu, karafatma, balıksırtı, kadınbudu köfte, camgöbeği.
-a, -e, -ı, -i, -u, -ü zarf-fiil ekleriyle bilmek, vermek, kalmak, durmak, gelmek, görmek ve yazmak eylemleriyle yapılan eylemler bitişik yazılır: okuyabilmek, donakalmak, gidivermek.
-Sıfat-fiil eklerinden -an/-en, -r/-ar/-er/-ır/-ir, -maz/-mez ve -mış/-miş’in kalıplaşmasıyla oluşan birleşik kelimeler bitişik yazılır: varyemez, güngörmüş, kadirbilmez.
-İkinci kelimesi –dı/ -di / -du / -dü, -tı / -ti / -tu / -tü kalıplaşmış belirli geçmiş zaman ekleriyle kurulan birleşik kelimeler bitişik yazılır: gecekondu, şıpsevdi.
-Birleşik sözcüğü oluşturan her iki sözcük de -dı/ -di / -du / -dü/ -tı / -ti / -tu / -tü belirli geçmiş zaman veya -r /-ar /-er geniş zaman eklerini almış ve kalıplaşmış bulunan birleşik sözcükler bitişik yazılır: dedikodu, uyurgezer.
-Alt, üst ve üzeri sözlerinin sona getirilmesiyle kurulan birleşik kelimeler bitişik yazılır ve bu kelimeler yer bildirmez: yüzüstü, olağanüstü.
-İki veya daha çok sözcüğün biraraya gelmesinden oluşmuş kişi adları, soyadları ve lakaplar bitişik yazılır: Gündoğdu, Gülnur, Tanrıbuyurdu.
-İki veya daha çok sözcükten oluşmuş Türkçe yer adları bitişik yazılır: Kadıköy, Bahçelievler.
-Ara yönleri belirten sözcükler bitişik yazılır: güneybatı, güneydoğu, kuzeybatı, kuzeydoğu.
-Hane, name, zade sözcüklerle oluşturulan birleşik kelimeler bitişik yazılır: yemekhane, kahvehane, kumarhane, pastahane, beyanname. vb. hane sözcüğüyle kurulan birleşik kelimelerden pastahane, postahane, hastahane, eczahane gibi sözcükler yaygın olarak kullanılmaları sebebiyle pastane, postane, hastane, eczane biçiminde yazılmaktadır.
Ayrı Yazılan Birleşik Sözcükler
-Etmek, edilmek, eylemek, kılmak, kılınmak, olmak, olunmak yardımcı eylemleriyle kurulan birleşik fiiller herhangi bir ses düşmesine veya türemesine uğramazsa ayrı yazılır: arz etmek, fark etmek, söz etmek.
-Birleşme sırasında kelimelerinden hiçbiri veya ikinci kelimesi anlam değişikliğine uğramayan birleşik kelimeler ayrı yazılır: ağustos böceği, çoban yıldızı, kuş üzümü.
-r / -ar / -er, -maz / -mez ve -an / -en sıfat-fiil ekleriyle kurulan sıfat tamlaması yapısındaki birleşik kelimeler ayrı yazılır: tükenmez kalem, görünmez kaza, çıkmaz sokak.
-Deyimler ayrı yazılır: boy ölçüşmek, baş göz etmek, göz yummak.
-İkilemeler ayrı yazılır: aşağı yukarı, teker teker, yavaş yavaş.
