Türkmenistan Hakkında Coğrafi Bilgiler

1-Coğrafi Konumu ve Genel Özellikleri

Türkmenistan, K’de Kazakistan; G’de İran ve Afganistan; D ’da Özbekistan ve B ’da Hazar Denizi ile çevrili bir Orta Asya ülkesidir. Türk devletleri içerisinde Kazakistan’dan sonra en geniş yüzölçümüne (488.100 km²) sahip Orta Asya Türk Devletidir.

• Türkmenistan’ın nüfusu yaklaşık 4.9 milyondur. Başkenti Aşkabat’dır.
• 1991 yılında SSCB’nin yıkılması ile bağımsız bir devlet haline gelmiştir.

2-Fiziki Coğrafya Özellikleri

Türkmenistan, yer şekilleri açısından oldukça sade bir görünüme sahiptir. Ülke topraklarının yaklaşık % 95’i deniz seviyesinden yükseltisi 150-300 m arasında değişen düzlüklerden oluşur. Karakum Çölü yaklaşık 350.000 km²’lik yüzölçümü ile ülke topraklarının % 75’ini kaplayarak D’da Kazakistan’a doğru uzanır.

Ülkenin alçak noktası (-81 m)K’de Özbekistan sınırında yer almaktadır.

Ülkenin GB’sında İran sınırında Kopet Dağları, G’inde Afganistan sınırında platolar ve KB’sında Hazar Gölü’ne dar bir boğaz ile bağlı olan Karaboğaz Gölü yer almaktadır.

Ülkede sert karasal iklim vardır. Yazlar çok sıcak ve kurak buna karşın kışlar çok soğuk ve kar yağışlı geçer. Yıllık yağış ortalaması çok düşüktür (~ 250-330 mm). Yağış miktarı çöllere doğru iyice azalır. Bu nedenle ülkede ormanlar değil ağaç toplulukları, stepler ve çöl bitkileri yaygındır. Ülke topraklarının yaklaşık % 90’ı meralar ile kaplıdır.

Ülkenin önemli akarsuları; Murgap, Tecen (Herirud), Amu Derya (Ceyhun) ve Atrek’tir.

3-Beşeri Coğrafya Özellikleri

Nüfusun yaklaşık % 75’ini Türkmenler ve % 10’unu Ruslar oluşturmaktadır. Diğer önemli etnik grup Özbekler, Kazaklar, Ukraynalılar ve diğer azınlıklardır.

Ülkede çöllerin geniş alanları kaplaması nedeniyle nüfus miktarı fazla değildir. Ülke nüfusunun çoğunluğu ekonomik olarak gelişmiş, su sıkıntısı fazla yaşanmayan akarsu boylarında kurulu sahalarda (başkent Aşkabat ve çevresinde) toplanmıştır.

En büyük kentleri; Aşkabat, Merv (Mari), Çarçöv, Taşuz, Türkmenbaşı (Krasnovodsk) ve Nebitdağ’dır.

Nüfusun yaklaşık % 85’i Müslüman ve % 15’i Ortodoks Hırısitiyan’dır.

Ülkede resmi dil Türkmence olup Rusça, Özbekçe ve Kazakça diğer yaygın dillerdir.

Ülkede nüfusun yaklaşık % 60’ı kırsal yerleşmelerde yaşamaktadır. Bu nedenle tarım çok önemli bir geçim kaynağıdır.

Ülke topraklarının yaklaşık % 3’ü ekim ve dikime uygudur. En önemli tarım ürünleri pamuk, tahıl, şeker pancarı, karpuz, ayçiçeği, patates, üzüm ve tütündür.

Küçükbaş hayvancılık, balıkçılık, havyar üretimi ile at ve deve yetiştiriciliği önemli geçim kaynaklarındandır. Astragan Kürklerinin yapımı ile ünlü Karakul Koyunları, ülkede önemli ölçüde yetiştirilmektedir.

Türkmenistan yer altı kaynakları açısından çok zengindir. Doğal gaz, petrol, sülfür, kükürt, kurşun ve krom en önemli madenleridir. Petrol daha çok ülkenin ortasında ve B’sında çıkartılmaktadır. Türkmenbaşı ve Çarçöv’de toplam 2 petrol rafinerisi bulunmaktadır. Türkmen doğal gazı Rusyanin hegomanyası nedeniyle dış pazarda istediği öçlüde etkin olamamaktadır.

Ülkede sanayi fazla gelişmemiştir. En gelişmiş sanayi kolları; tekstil, kimya ve madenciliktir.

Türkmenistan pamuk, petrol, doğal gaz, sülfür, halı, astragan ve meyan kökü satarken; çeşitli taşıtlar, kömür, kereste ve demir-çelik ürünleri almaktadır.

Ülkenin en önemli limanı Türkmenbaşı Limanı’dır.