İlk Türk denizcisi Çaka Bey veya Çağa Bey, Malazgirt Meydan Savaşından sonra Selçukluların Anadolu’ya girdiği dönemde İzmir ve civarında bağımsız bir beylik kurmuştur. Türk tarihinin ilk donanmasını oluşturan, 11. yüzyıl Selçuklu komutanı ve denizcisi Çaka Bey, tarihteki ilk Türk amiralidir.
1071’den sonra Anadolu’ya yapılan Selçuklu akınlarına katılan Çaka Bey, 1078 yılında Bizans İmparatorluğu’na esir düşmüştür. Ancak İmparator III. Nikeforos Botaneiates, ondaki potansiyeli fark etmiş ve protonobilissimus unvanıyla saraya almıştır. 1081’de I. Aleksios Komnenos imparator olunca unvanı ve ayrıcalıkları elinden alınmıştır.
Saraydan ayrılan Çaka Bey, Bizans ile Peçenekler arasındaki mücadeleden yararlanmış ve 1081 yılında 8 bin askeriyle birlikte, Bizans egemenliğindeki Smyrna’da (İzmir) ilk Türk kez egemenliğini sağlamıştır. İzmir’de Türk Beyliğini kuran Çaka Bey, buradaki Rum ustaları kullanarak 40 parçalık bir donanma oluşturdu. 1081 yılı, Türk Deniz Kuvvetlerinin kuruluş tarihi olarak kabul edilmektedir.
1092’da Bizans, donanma ve kara ordusu ile Çaka Bey’e saldırdı. Üç ay kadar süren savaş sonrasında Çaka Bey, Smyrna’ya serbest dönebilme şartıyla adayı terk etti. Bir süre sonra Girit ve Kıbrıs’ta isyanlar başlamıştı. Bizans donanmasının bu isyanlarla uğraşmasını değerlendiren Çaka Bey, Ege adaları üzerinde yeniden hakimiyet kurdu ve Çanakkale Boğazı’da kadar Batı Anadolu’yu kontrolü altına aldı. Aynı yıl içerisinde Adramytteion’u (Edremit) ele geçirmesinin ardından, Abidos’u (Nara Burnu, Çanakkale) kuşattı. Ancak bu kuşatma başarısızlıkla sonuçlandı. Çaka Bey kuşatma sırasında, Bizans İmparatoru I. Aleksios Komnenos’un kışkırtmasıyla, Anadolu Selçuklu Sultanı I. Kılıç Arslan tarafından öldürüldü.
Çaka Bey Adının Verildiği Okullar ve Adına Yapılan Anıtlar
İlk Türk denizcisi Çaka Bey’in adı, İzmir Çeşme’de bir mahalleye verilmiştir. Yine Çeşme’nin İnönü mahallesinde, Çaka Bey’in büstünün de yer aldığı bir anıt bulunmaktadır. 600 metrekare alan üzerine yapılan anıt; biri 20 metre, diğeri 17 metre yüksekliğinde iki yelken figürünün arasında yerleştirilen, 3,5 metrelik kaide üstünde 2 metrelik Çaka Bey büstünden oluşmaktadır. Beşiktaş’ta bulunan İstanbul Deniz Müzesi’nda Çaka Bey’in bir büstü sergilenmektedir. Yine Mersin Deniz Müzesi’nde de Çaka Bay’in bir büstü yer alır.
Aydın’ın Kuşadası ilçesi, İstanbul’un Kartal ilçesi, İzmir’in Buca ilçesi ve Kocaeli’nin Derince ilçesinde Çaka Bey’in adı verilen birer ilkokul bulunmaktadır. Çaka beyin adı Kocaeli’de, Gölcük’teki Çakabey Anadolu Lisesi’nde yaşamaktadır.
