Hasan Ali Yücel’in Hayatı, Kişiliği ve Eserleri

Cumhuriyet tarihimizin önemli ve saygın simalarından, Milli Eğitim Bakanlarımızdan Hasan Ali YÜCEL, bakan olarak görev yaptığı 1938-1946 yılları arasında önemli çalışmalara imza atmıştır. Bakanlığı süresince Milli Eğitimin amaçları doğrultusunda ürettiği eğitim, kültür politikaları ve Köy Enstitüleri ile ülkemizin modern eğitim dünyasının bir parçası olmasını sağlamıştır. Hasan Ali Yücel’in hayatı Türk eğitim ve öğretim  sisteminin çağdaş normları yakalaması için yaptığı çalışmalarla doludur. Onun Milli Eğitim’in değişik eğitim kademelerinde ve kurumlarda görev alması ve sahada bulunması, yenilikçi yaklaşımları Türk milletinin de desteğini almıştır.

Hasan Ali Yücel, 17 Aralık 1897 tarihinde İstanbul’da doğmuştur. Babası Ali Rıza Bey, annesi Neyire Hanımdır. Hasan Ali, 1901 yılında henüz dört yaşındayken Laleli’deki Yolgeçen Mektebi’ne kaydedilir. Okuma yazmayı bu yaşlarda öğrenir. Altı yaşına geldiğinde, aile Gümüşsuyu semtine taşınmış ve Hasan Ali de Topkapı’daki Taş Mektep’e yazdırılmıştır. Dokuz yaşına bastığı 1906 yılında Mekteb-i Osmanî’ye gönderilir. Hasan Ali, 1911’de pekiyi derece ile bu okulu bitirdiğinde, okumayı çok seven ve çok kitap okuyan bir öğrencidir. Vefa İdadisi’ne başlar. Bu yıllarda dergilerde ilk yazıları yayımlanır. Son sınıfta okurken Birinci Dünya Savaşı başlar ve Hasan Ali askere alınır. Asteğmenlik ve teğmenlik rütbeleriyle üç buçuk yıl süren bir askerlik döneminden sonra, 2 Aralık 1918’de terhis edilir.

Terhisten sonra, son sınıfta askere alınan lise öğrencilerine tanınan haktan faydalanarak eğitimini Darülfünün’da tamamlar. Hukuk Fakültesi’ne kayıt yaptırır. Ancak hukuk öğretimini, yarıda bırakarak Yüksek Öğretmen Okulu’na başlar. Yahya Kemal, Ahmet Hamdi Tanpınar gibi şairlerle bu yıllarda tanışır. İstiklal Savaşı’nın en zor günlerinin yaşandığı bu dönemde Hasan Ali, çıkardığı gazete ile halkı bilgilendirir ve Milli Mücadele yanlısı gösterilere katılır. Bu dönemde düşünce ve sanat insanları ile tanışır. Darülmuallimîn-İ Aliye’den 1921’de mezun olur.

Hasan Ali Yücel’in Öğretmenliğe Başlaması ve İzmir Yılları

Hasan Ali Yücel mezun olduğunda özel bir okulda bir süre ders vermeye başlar. 1922 yılının başlarında Edebiyat Fakültesi’nde inzibat memurluğuna atanır. 25 yaşında Refika Hanımla evlenir. Kısa bir süre sonra, İzmir Erkek Muallim Mektebi’ne Türkçe ve Edebiyat Öğretmeni olarak tayin edilir. İzmir, Yunan işgali ve zulmünün izleriyle doludur. Bu zor şartlarda, 19 Aralık 1922 tarihinde öğretmenliğe başlar. Bir grup meslektaşıyla birlikte Muallimler Birliği ve Türk Ocağını kurar.

Hasan Ali Yücel, Atatürk’le ilk kez İzmir’de 2 Şubat 1923’te karşılaşmıştır. Söz almış ve ulu öndere “mekteplerin yanında medreselerin devam edip etmeyeceği’ni sormuştur. Atatürk, kendisine, ilke olarak “eğitim birliği” ve “karma uygulama”dan söz ederek cevap verir.

Hasan Ali Yücel bir süre sonra görevinden istifa ederek İzmir’den İstanbul’a döner. 1924 yılında Kuleli Askeri Lisesi’nde edebiyat öğretmenliği yapmaya başlar. Daha sonra da İstanbul Erkek Lisesi’ne felsefe öğretmeni olarak atanır. 1926’dan itibaren İstanbul Erkek Lisesi’nde Sosyoloji öğretmenliği ile Galatasaray Lisesi malumat-ı vataniye öğretmenliği yapar. 1927’de sona eren öğretmenlik yıllarında, “Felsefe Elifbası”, “Süri ve Tatbikî Mantık”, Hıfzı Tevfik ve Hamamizade İhsan ile birlikte yazdığı “Türk Edebiyatı Numuneleri” adlı eserlerini yayınlayarak ilgililerin dikkatlerine sunar. 1926 yılında da Can ile Canan adım verdikleri ikizleri doğar. Gülümser adlı üçüncü çocukları 1936 doğumludur.

Hasan Ali Yücel’in Müfettişlik Yılları

Tevhid-i Tedrisat Kanunu’nun yürürlüğe girdiği 3 Mart 1924’ten itibaren öğretim kurumlarının hepsi Maarif Vekaleti’ne bağlanmıştır. Mustafa Necati’nin bakanlığı döneminde 1926’da kurulan Maarif Emirlikleri ile ülke Mıntıkalara ayrıldı. 1927 senesinin başında, Hasan Ali, Reşat Şemsettin ile birlikte “Mıntıka Müfettişleri” unvanıyla İstanbul Maarif Emirliği’nde görevlendirildi.

Hasan Ali Yücel, müfettişlik döneminde, “yazı ve dil sorunları” üzerine yoğunlaştı. 1929’da İkinci Sınıf Maarif Müfettiş Umumiliğine yükseldi. 1930’da araştırma ve inceleme göreviyle Paris’e gönderildi. Bu, “Batı uygarlığıyla ilk kez karşılaşması” açısından önemlidir. Paris’teki öğretim kurumlarını inceledi ve Fransız kültürü hakkında araştırmalar yaptı, opera ve tiyatro sanatlarıyla ilgilendi. Bu sırada iki haftalık bir teftiş gezisi göreviyle Londra’ya geçti. Türkiye’ye döndükten sonra 1936’da “Fransa’da Kültür İşleri” adlı incelemesini yayımladı.

Atatürk’ün Türkiye genelinde çıkacağı denetleme gezisinde, danışmanlık yapmak ve araştırmalar yapmak üzere, MEB adına, o zaman 33 yaşında olan Hasan Ali katılmıştır. Atatürk, onu İzmir’den hatırlamıştır. Yurt çapında üç ay süren bu gezilerde Atatürk’ün övgüsünü kazanır.

12 Temmuz 1932’de Türk Dili Tetkik Cemiyeti kurulur. Amacı dil devriminin başarılı olmasına hizmet etmektir. Başkanlığını Samih Rifat’ın yaptığı cemiyetin sekreteri Ruşen Eşref, üyeleri ise Celal Sahir ve Yakup Kadri Karaosmanoğlu’dur. Aynı yıl Eylül ayında ilk Dil Kurultayı toplanır. Türk dilinin sorunlarının tartışılıp görüşüldüğü kurultaydan sonraki süreçte oluşturulan alt çalışma kollarından biri olan Etimoloji Kolu Başkanlığına Hasan Ali Yücel getirilir.

Ancak Güneş-Dil Teorisini gerçekçi bulmaz ve bu tartışmalara dahil olmaz. 1932 -1933 yıllarnda yeni eserleri olan “Mevlana’nın Rubaileri”, “Goethe: Bir Dehanın Romanı”, “Türk Edebiyatı’na Toplu Bakış” adlı kitaplarını yayımlar. Goethe üzerine yaptığı çalışmanın, Türkçe’de ilk olması nedeniyle, Goethe madalyasıyla ödüllendirilir. Yücel bu yıllarda edebiyat, felsefe, bilim ve sanat üzerine yazılar yayımlamıştır.
1932 yılında, Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü’ne müdür olarak atanır. Gazi Eğitim Enstitüsü’nde, kendisinin hem arkadaşı hem de meslektaşı eğitimci İsmail Hakkı Tonguç da öğretim üyesidir. Hasan Ali Yücel, 1917-1933 yılları arasında yazdığı didaktik şiirlerden oluşan kitabı “Dönen Ses” adıyla yayımlar.

Hasan Ali Yücel’in Politik Hayatı

1933 yılı sonunda Maarif Vekaleti Orta Tedrisat Umum Müdürlüğü’ne atanır. Bu dönemde, liselerde reform düşüncesini aktardığı “Türkiye’de Orta Öğretim” adlı çalışmayı yapar. 1934’teki seçimlere girer ve Cumhuriyet Halk Partisi İzmir Milletvekili olarak Meclise girer.

10 Kasım 1938’de Atatürk’ün ölüm haberi tüm ülkeyi yasa boğmuştur. Ulu önderin Na’a’şını Büyük Millet Meclisi adına taşıyacak grupta yer alır (12 kişi kura ile belirlenmiştir) Böylece büyük bir sevgiyle bağlı olduğu Atatürk’e karşı son görevini yerine getirmiştir. 11 Kasım 1938’de İnönü Cumhurbaşkanı seçilir. 28 Aralık 1938 tarihinde de Celal Bayar kabinesi kurulur. Hasan Ali Yücel Maarif Vekili olur.

Bakanlığı döneminde eğitimde çok önemli yenilikler, atılımlar yapılmıştır. Modern eğitim sistemine geçilmiş, meslek okulları gelişimiş, Türkçenin bilim ve konuşma dilinde yaygınlaştırılması çalışmaları yapılmış, Köy Enstitüleri kurulmuştur. Sayısız felsefe, edebiyat eserinin Türkçe tercümesi yapılmıştır.

Hasan Ali Yücel’in Bakanlığı Döneminde Yapılan Önemli Çalışmalar

• 17 Temmuz 1939’da da bilim adamları, eğitimciler, yazarlar ve sanatçıların katıldığı, Birinci Maarif Şürası toplanmıştır.
  Ocak 1939’da öğretmenler arasında iletişimi sağlamak için Tebliğler Dergisi yayımlanmıştır.
• Birinci Devlet Resim ve Heykel Sergisi 31 Ekim 1939 tarihinde açılmıştır.
• Tercümeler, Hasan Ali Yücel Klasikleri: Tercüme Heyeti kurulmuş ve dünya edebiyatı klasiklerinden oluşan çok sayıda eser Türkçeye kazandırılmıştır.
• Ansiklopedi ve Dergiler: 1943-54 yılları çıkan 5 ciltlik Sanat Ansiklopedisi, İlköğretim Tebliğler Dergisi 1939, Maarif Vekilliği Tebliğler Dergisi 1939, Teknik Öğretim 1940, Tercüme Dergisi 1940, Tarih Vesikaları 1941, Kadın-Ev 1943 ve Köy Enstitüleri 1945 gibi dergileri en önemlileridir.
• Köy Enstitüleri: İlki 17 Nisan 1940’ta kurulan Köy Enstitüleri’nin sayısı ülke genelinde 21’e ulaşmıştır. 1942-43 öğretim yılında, bu okullara öğretmen, yönetici, gezici başöğretmen, ilköğretim müfettişi ve kesim müfettişi yetiştirmek için, Hasanoğlan Köy Enstitüsü bünyesinde Yüksek Köy Enstitüsü kurulur. Köy Enstitüleri, 1944’ten sonra yılda ortalama 2000 öğretmen yetiştirmiştir.
• Ankara Devlet Konservatuvarı
• Dilde yenileşme çalışmaları: “Ana Hatlarıyla Türk Grameri” adlı bir eserin hazırlanması, Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nun dilinin Türkçeleştirilmesi, çeşitli bilim dallarının sözlüklerinin basılması, İmla Kılavuzu, Gramer Terimleri, Coğrafya Terimleri, Felsefe ve Gramer Terimleri, Hukuk Lügati, Tıp Lügati ve Türkçe Sözlük hazırlanması Hasan Ali Yücel döneminde gerçekleştirilmiştir.
• Ders Kitaplarında Standardizasyon: Türk Dil Kurumu’nun hazırladığı terimler, 1939’dan başlayarak ders kitaplarında kullanılmaya başlamıştır. 1940 yılında “Ders Kitapları Düzeltme Kılavuzu” yayımlanmıştır.
• Mesleki ve Teknik Öğretim: 1933’te, Meslekî ve Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü kurulur. Bu alandaki okul ve kursiyer sayısında büyük artış olmuştur.
• Beden Eğitimi ve Spor: Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğü, Maarif Vekaletine bağlanır. Türk sporunun uluslararası arenada yer alması çalışmaları hızlandırılmıştır.
• Eski Eserler ve Müzeler: 1944’te Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü kurulur.
• UNESCO’yla İlişki: Hasan Ali Yücel, 1945’te, 4-20 Kasım arasında Londra’da düzenlenen UNESCO toplantısında Türkiye’yi temsil eder. UNESCO’nun statüsüne ilişkin anlaşma 20 Mayıs 1946’da Türkiye tarafından imzalanmıştır.
• Üniversiteler Yasası: Ankara Fen Fakültesi (1943), İstanbul Teknik Üniversitesi (1944.) ve Ankara Tıp Fakültesi (1945) kurulmuştur.

Son Dönemi

Hasan Ali Yücel’in Milli Eğitim Bakanlığı görevi 7 yıl ve 7 ay sürmüştür. 1946 yılında istifa ettikten sonra gazetecilik görevine dönen Hasan Ali Yücel, Ulus Gazetesinde yazılar yayınlar. 21 Kasım 1950’de hem gazeteden hem de üyesi olduğu partiden de ayrılır, politik hayatını noktalar. 1950-1960 arası Cumhuriyet’te yazmaya devam eder. Kıbrıs ve İngiltere gezilerine çıkar ve izlenimlerini “Kıbrıs Mektupları” ve “İngiltere Mektupları” adıyla yayınlar. Bir süre (1956’dan itibaren) İş Bankası Yayın İşlerini yönetir.

Hasan Ali Yücel’in Hayatı Türkiye’de eğitimin, bilimin ve kültürün gelişmesi için verilen mücadelelerle doludur. Türkiye’nin yetiştirdiği önemli devlet, kültür ve sanat adamlarından olan Hasan Ali Yücel, vefat edeceği 26 Şubat 1961 tarihine kadar önemli reformlara imza atmış, sayısız eserler bırakmıştır.

Kaynak: bilgitor.com/hasan-ali-yucelin-hayati-kisiligi-ve-eserleri/