HASAN ALİ YÜCEL
Hasan Ali Yücel, İstanbul Telgrafhanesi’nde müfettişlik görevini yapan Ali Rıza Bey ve Neyire Hanım’ın oğlu olarak 1897 yılında İstanbul’da dünyaya gelmiştir. Annesi ile iyi iletişim içerisindeyken babası ile dönemin şartlarının otoritesinden kaynaklı mesafeli bir ilişkisi olan Yücel, ekonomik olarak iyi şartlar içerisinde yetişmiştir.
Mevlevi kültürünü benimsemiş ve Yenikapı Mevlihanesi’ni sık sık ziyaret eden bir aileye sahip olduğundan Yücel bu durumdan etkilenmiş ve mevlevihanenin şeyhi Mehmet Celaleddin Dede Efendi’nin yanında kendini geliştirmiştir.
Hasan Ali yücel ilkokuluna henüz dört yaşında Laleli Yolgçen Mektebi’nde başlar ve okulun yazı yazma gibi bir zorunluluğu olmamasına rağmen gayret göstererek yazı yazmasını öğrenir. Okulda öğrediği bilgileri evdeki evlatlık ve hizmetçilere öğreterek ilk öğretmenlik deneyimlerini yaşamaya başlar.
Yücel’in ailesi Şeyh Mehmet Celaleddin Dede Efendi’ye yakın olabilmek için Gümüşsuyu’na taşınır. “İlk Hürriyet Duygusu”na burada sahip olduğunu söyleyen Yücel “ittihat” ve “terakki” kelimeleri burada duymuş ve düşünce yapısını burada öğrendikleri üzerine inşaa etmiştir.
Topkapı Taş Mektebden sonta Mekteb-I Osmaniye’ye başlayan Hasan Ali Yücel eğitimini yüksek derece ile bitirir ve öğrenme duygusunu bir tutku haline getirir. Bu süreçte Beyazıtta bulunan sahaflardan Victor Hugo, Abdulhah Hamit gibi önemli yazarların kitaplarını alır ve okumaya başlar. Ayrıca Mekteb-I Osmaniye’de ve dışardan duyduğu hürriyet şiirler, şarkıları ve marşları da Yücelin zihninde önemli bir yer edinmiştir.
Vefa İdadisi’nde eğitime devam eden Yücel bu süreçte “Mektebli” dergisinin düzenlemiş olduğu yarışmaya “İntikam Olsun” adındaki yazısıyla katılır ve yazı dergide yayınlanır. İdadi’de eğitimine devam ettiği süreçte 1.Dünya Savaşı başlar ve Yücel asteğmen ve teğmen olarak 3.5 yıl askerlik görevini üstlenir.
1.Dünya Savaşı’ndan sonra eğitmini yarıda bırakmış öğrenciler için bir af yayınlanır ve Yücel bu haktan faydalanarak Darülfünun Hukuk Fakültesi’nde eğitimine başlar. Eğitimine devam ettiği bu süreçte ‘İfham Gazetesi’nde yazmaya başlar. Hukuk Fakültesi’nde Prof. Celaleddin Arif Bey ile yaşadığı tartışma sonrası Hukuk Fkültesi’nden ayrılarak Darülmuallimin-i Aliye Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümünde eğitimine devam eder.
İstiklal Savaşı’nın yaşandığı zor günlerde arkadaşları AHmet Hamdi ve Yahya Kemal ile birlikte İkbal Kıraathanesi’ne gitmeye başlayan Hasan Ali Yücel, İnönü Savaşları’nın başlayacağı ile ilgili haberlerden gazatesinde söz eder ve kıraathanedeki arkadaşlarına bu konuyla ilgili bilgiler verir.
Yücel gazatede muhabirlik yaptığı dönemde işgallere karşı olarak düzenlenen protestolara destek verir ve “Sultanahmet Mitingleri”ne katılır. Dil ve tarih araştırmalarının yanı sıra Türkçü düşünceleri işleyen konferanslar yapan ve piyesler sergileyen Türk Ocağı’na sürekli olarak gider. Hasan Ali Yücel dönemin neredeyse mekteb görevi gören Türk Ocağı’nda konuşulan meseler ve tartışmalar sayesinde kalabalıkta konuşmayı öğrendiğini ve Türklük şuurunu burada edindiğini ifade eder.
1921’de “Ruh ve Beden” ile ilgili 30 sayfalık bir çalışma sonucunda Darülmuallimin-I Aliye’den üstün başarı elde ederek mezun olur.
Kurtuluş Savaşı’na destek verdiği dönemde yaşadığı politik yoğunluk dönemiyle ilk başlarda öğretmenlik görevini yerine getiremez. Edebiyat fakültesi İnzibat memurluğuna atandıktan sonra Refika Hanım ile evlenir.
İzmir Erkek Muallim Mektebi’nde edebiyat öğretmenliği yapmaya başladığı dönemde İzmir henüz Yunan işgali altındadır. Yücel burada kurulan “Muallimler Birliği ve Türk Ocağı”nın kurucularındandır. Ayrıca “Türk Sesi” dergisinin kurulmasında da büyük katkıları bulunmaktadır. Mustafa Kemal’in ve İzmir halkının katıldığı topantıda mekteblerin yaşatılıp yaşatılmayacağı ile ilgili sorular sormuştur.
İzmir’deki çalışmalarının ardından İstanbula dönen Yücel bir müddet öğretmenlik görevi yapmamış ardından Kuleli Askeri Lisesinde edebiat öğretmenliği ve Erkek Lisesinde felsefe öğretmenliği yapmıştır. İstanbul Erkek Lisesi İçtimaiyet ve felsefe derlserinin ardından Galatasaray Lisesi’nde de Malumat-ı vataniye derlerine katılmış daha sonra da öğretmenlik görevinden ayrılmıştır.
Tarih ile ilgili çalışmalarında İbni Haldun’a özel olarak değinen Yücel, liseler için yazmış olduğu “Mantık” kitabında ‘Tarihte Metot’ sorunundan özel olarak bahsetmiştir. Tarih çalışmalarında özellikle tarihin ne tür yöntemlerle arştırılması ve belgelerin ne şekilde incelenmesi ve değerlendirilmesiyle ilgili bilgiler vermiştir.
Tevhid-I Tedrisat Kanunu’nun çıkarılmasının ardından Maarif Vekaleti’nde Mıntıka Müfettişi olarak çalışmaya başlamıştır. Bu görevi üstlendiği süre içerisinde yoğunluklu olarak dil ve yazı konuları üzerinde çalışmıştır. Maarif Vekaleti Teftiş Kurulu’nda çalışmalarına devam eden Yücel Paris’teki Türk öğrencilerin çalışmalarıyla ilgilenmesi iin Paris’e gönderilir.
Paris’de batı uygarlığı ile direkt olarak ilk defa karşılaşan Yücel buradaki görevi içerisinde Fransızcasını geliştirmiştir. Opera,tiyatro gibi kültürel etkinliklere katılarak Fransız kültürü ile ilgili çalışmalar yapar.
Fransa dönüşü Maarif Vekaleti Yücel’i 3 ay kadar sürecek olan gezi için Mustafa Kemal’e danışmanlık yapması için görevlendirir. Bu gezi sürecinde Mustafa Kemal ile dil ve eğitim hakkında konuşma fırsatı bulur.
Türk Dili Tetkik Cemiyeti’nin kurulmasının ardından hASAN ali Yücel Etimoloji Kolu Başkanı olarak görevlendirilir. 1934’de Chp’ye milletvekilliği için başvurur ve 1935’de Chp İzmir Milletvekili olarak görevine başlar.
Mustafa Kemal’in vefatının ardından Celal Bayar tarafından kurulan kabinede Maarif Vekili olarak göreve başlar. Bu görevi üstlenmesiyle eğitimde yapmak istediği reformlara başlar.
Hasan Ali Yücel göreve başladıktan sonra değişen beş kabinede de görevlendirilerek en uzun süre Milli Eğitim Bakanlığı yapmış kişidir. Bakanlık yaptığı dönemlerde hem kendinden önce başlatılmış projeleri devam ettirmiş hem de yeni yapılandırmalar için proglamlamalar yapmıştır.
1.Neşriyat Kongresi’ni düzenleyen Yücel’in kongrede üzerinde durduğu konulardanbiri tespit edilen dünya klasiklerinin Türkçeye çevrilerek yayımlanmasıdır. Bu kongrede bununla ilgili bir program hazırlanması ve çevirisi yapılacak olan önemli eserlerin seçilmesi kararlaştırılmıştır. Ayrıca çocuk edebiyatı kütüphanesinin de oluşturulması gerektiğiyle ilgili çalışmalar yapılması gerektiğini tüm bu çalışmaların devlet destekli olacağı kararlaştırılmıştır. Devletin ansiklopedi, dergi ve sözlük yayımlarının desteklenmesi için de kararlar alınmıştır.
Hasan Ali Yücel’in getirmiş olduğu en önemli reformalardan bir tanesi Köy Enstitüleridir. Köylere yönelik yapılan eğitim çalışmalarının yeterli olmadığını gören Yücel, köylerdeki eğitim problemlerinin çözülmesi ve oralara uygun eğitimler verebilecek Köy Enstitülerinin kurulması ile ilgili yasa tarasını meclise sunmuş ve büyük tartışmalar sonucunda 278 oy ile kabul edilmiştir.
Dönemim Milli Eğitim bakanlığını yapan Saffet Arıkan köylerdeki eğitimi geliştirmek adına oradaki yetenekli gençleri altı aylık bir eğitim sonucunda eğitmen olarak köylere göndermiştir. Daha sonra bu projeler geliştirilmiş ve Köy Enstitülerinin önü açılmıştır.
Köy Enstitüleri’ndeki amaç yalnızca köylüye okuma yazma öğretmen değil, köy yaşamı için basit ve pratik bilgilerle halkın gelişimini sağlamaktır. Yani Köy Enstitüleri’ndeki amaç toplumun çoğunluğunu oluşturan taban olan köylüyü çağdalaştırmaktır.
Hasan Ali Yücel döneminde ayrıca Ankara Devlet Konservatuarının kurulması ile ilgili yasa çıkartılır. Müzik, bale, opera ve tiyotra sanatlarını gerçekleştirecek öğrencilerin eğitilmesi için çalışmalar yapılır.
Maarif Vekilliği ve Mill Eğitim Bakanlığı yaptığı dönem boyunca Yücel birçok yeni çalışmalar yapmış ve çağdaşlaşma yolunda eğitim alanında reformların önünü açmıştır. Türkiye Cumhuriyeti tarihinin en reformist eğitim hareketlerini yapan Hasan Ali Yücel Türkçe, dil, tarih alanlarında yaptığı çalışmalarla döneme damgasını vurmuştur.
