El Nino–Güneyli Salınım evresi, : Pasifik Okyanusu’nun tropikal orta ve doğu bölümlerinde her 2-5 yılda oluşan bir okyanus- atmosfer olayıdır. Bir El Nino olayı süresince, normal koşullarda serin ve kurak koşulların hüküm sürdüğü orta ve doğu Pasifik’te Endonezya alçak basıncının bu bölgeye yakınlaşması sonucunda, basıncın düşmesi ve yükselici hareketlerle birlikte daha sıcak ve yağışlı koşulların oluştuğu gözlemlenir. İşte tüm bunlara sebep olan durum bölgede normal koşullarda cereyan eden Walker Dolaşımı’nın zayıflaması neticesinde Batı Pasifik’e süpürülen sıcak okyanus sularının tekrar geri orta ve doğu Pasifik’e doğru kayması durumudur. Genellikle bu değişimin Aralık ayı sonunda Noel zamanında gerçekleşmesi, yerli halkın bu olayı küçük İsa anlamına gelen “El Nino” olarak adlandırmasına yol açmıştır. Güneyli Salınım İndisi’nin kuvvetli negatif (indis değeri -1 ve daha düşük) değerler gösterdiği yıllarda;
- Ekvatoral Pasifik’in yüzeyindeki sıcak yüzey sularının batıya doğru taşınması yavaşlamakta yüzeydeki sıcak sular bu kez okyanusun doğusuna doğru yayılmaktadır.
- Dünyadaki en sıcak yüzey sularının toplandığı alan Endenozya’daki “sıcak havuz” Pasifik’in ortasına ve doğusuna kaymakta, Peru kıyısı boyunca deniz yüzeyi sıcaklığı yaklaşık 4-5 °C kadar yükselmektedir.
- Peru-Şili kıyılarında sıcak yüzey sularının bu kıyılarda birikmesi, termoklin tabakasının derinleşmesine yol açmaktadır. Bu durum dipten gelen besleyici maddeler bakımından zengin dip suların yüzeye ulaşmasını engellemekte, sularda verimlilik azalmakta, besin zinciri değişmektedir. Güney Amerika’nın Pasifik kıyısındaki balıkçılık etkinlikleri, özellikle hamsi üretimi ve öteki deniz canlılarının nüfusunda çok büyük azalmalar görülmektedir.
- Sıcak okyanus yüzey suları ile birlikte Pasifik’in orta ve doğusuna kayan yağmur bulutları, dünyanın en kurak alanlarından biri olan Peru kıyılarında çok şiddetli yağışlara, sellere yol açmaktadır. Örneğin Peru’nun kuzey kıyısında yer alan Piura istasyonunun yıllık ortalama yağış miktarı 60 mm. olmasına karşın, bu değer 1997-1998 El Nifio yılında 1802 mm.ye ulaşmıştır. Kuvvetli El Nino yılları Ekvador, Küba ve Amerika Birleşik Devletleri’nin güneyinde şiddetli yağışlar ve taşkın olaylarına yol açmaktadır.
- Avustralya, Endonezya, Filipinler ve Güney Afrika’da azalan yağış ve kuraklık, çalılık-orman yangınları ile etkilerini göstermektedir.
El Nino yıllarında subtropikal dinamik yüksek basınçlar ile ekvatoral termik alçak basınç arasında gerçekleşen Hadley Dolaşımı da kuvvetlenmektedir. Hadley dolaşımının kuvvetlenmesi ile birlikte yüzey alizelerinin de frekansı ve hızı artmakta ve böylece Pasifik’te sıcak yüzey sularının doğuya doğru sürüklenmesi ile oluşan El Nino olayı sona ermektedir.
El Nino dönemlerinde Walker dolaşımı zayıflar, Endonezya üzerindeki yükselici hava hareketleri ekvatoral Pasifik’in ortasına yerleşir. Pasifik’in orta ve batısında ısınan yüzey suları Peru-Şili kıyılarında ise kuvvetli yağışlara, Pasifik’in batısında soğuyan yüzey suları ise Endonezya ve Avusturalya’da şiddetli kuraklıklara yol açar.
El Nino, Pasifik’te yüzey sularındaki sıcaklık değerlerinin ortalama değere göre gösterdiği değişim esas alınarak tanımlanmaktadır. Pasifik’in orta ve doğusunda yüzey sularının ortalama değere göre en az 0.5°C yükseldiği dönemler El Nino evresinin başlangıcı olarak kabul edilmektedir. Meterolojik kayıtların tutulduğu 1900’lü yıllardan itibaren; 1925, 1930, 1934, 1941, 1943, 1951, 1957-1958, 1965, 1969, 1972, 1976-1977 ve 1982-1983 El Nino yılları tüm dünyada neden oldukları hava olayları ile dikkati çekmiştir. Örneğin 1925 yılında Peru kıyılarında 3 ay içinde deniz suyu sıcaklıklarının 15 °C’den 26 °C’ye yükselmesi Lima kentinde tarihindeki en şiddetli sellerin yaşamasına neden olmuştur. Tarihi kayıtlar ise son 4 yüzyılda yaşanan El Nino olayları ile ilgili ayrıntılı bilgiler sunmaktadır. Örneğin 1701, 1720, 1728 ve 1891 El Nino olayları Peru’nun kıyı ve dağlık bölgelerinde yol açtığı katastrofik seller ile tarihi kayıtlara geçmiştir.
Ancak son 20-30 yılda El Nino, La Nina‘ya göre daha sık oluşmuş ve ekvatoral Pasifik’in doğusunda deniz suyu sıcaklıkları, önceki yıllara göre önemli ölçüde yükselmiştir. Son yıllarda özellikle 1990’da başlayan ve 1998’de sona eren en uzun süreli El Nino olayları, geçen 125 yıl ile karşılaştırıldığında olağan dışı olarak değerlendirilmektedir. 1982-1983 yılları El Nino olayı, tarihsel kayıtlara göre ekonomik etkisi en büyük olan ENSO olayıdır ve bu yılda aşırı hava koşullarına bağlı olarak belirlenen maddi kayıp, yaklaşık 8 milyar ABD dolarıdır. Örneğin 1982-1983 yıllarındaki El Nino, ABD’nin güneybatı eyaletlerinde 20. yüzyıldaki en şiddetli fırtınaların oluşumuna, Avusturalya’da ise en şiddetli kuraklığın yaşanmasına yol açmıştır. Ayrıca bu dönemde oluşan doğal afetler ve onlara bağlı hastalıklar ve salgınlar sonucunda, yaklaşık 2000 insan hayatını kaybetmiştir. 1997-1998 yıllarının şiddetli El Nino olayında da, en az 1982-1983 yılları kadar can ve mal kayıpları ve ekolojik yıkımların meydana geldiği tahmin edilmektedir. Pasifik’in batısında azalan yağış ve kuraklık, Sumatra ve Borneo adalarında kontrol altına alınamayan çalı ve orman yangınlarına yol açmıştır. Güneydoğu Asya yağmur ormanlarının önemli bir kısmını barındıran Borneo adasında o yıl kuraklık nedeniyle yok olan orman alanı 5 milyon hektara ulaşmıştır. Araştırmalar, El Nino olayının etkisinin tropikal orta ve doğu Pasifik Okyanusu ile sınırlı kalmadığını, dünyada çok geniş alanları etkilediğini göstermektedir.
El Nino ve La Nina‘nın Türkiye Üzerindeki Etkileri
Örneğin El Nino-Güneyli Salınımının, güney yarımkürenin tropikal iklim kuşağındaki kadar etkili ve belirgin olmamakla birlikte Avrupa ve Doğu Akdeniz de yağış gibi iklim elemanlarının değişkenliği üzerinde etkili olduğu görülmektedir. Avrupa ve Akdeniz Havzası’nda yağış miktarı ve dağılışım belirleyen orta enlem depresyonlarının sayısı ve izledikleri yolların El Nino-La Nina yıllarında değiştiği bulunmuştur. Buna göre, La Nina yılları Avrupa nın batısından Karadeniz’e uzanan alanda daha kurak koşullara buna karşılık El Nino yılları ise İskandinavya ve Doğu Akdeniz’de daha kurak koşullara karşılık gelmektedir .
