El-Cezeri Kimdir? Kısaca Hayatı, Buluşları Ve Eserleri | Onlinezeka

El-Cezeri Kimdir? Kısaca Hayatı, Buluşları ve Eserleri

Fizikçi, robot ve matrix ustası bilim insanı El-Cezeri, Sibernetiğin kurucusu olarak kabul edilmektedir. 1136 yılında Mardin’e bağlı Cizre ilçesinin Tor mahallesinde doğmuştur. Tam adı İsmail Ebul İz Bin Rezzaz El-Cezeri olan ünlü bilim insanı, 1206 ‘da vefat etmiştir. Batı dünyasında “al-Jazari” olarak bilinmektedir. El-Cezeri, otomatlar, su saatleri, su kaldırma düzenekleri, fıskiyeler, şifreli anahtarlar gibi bir çok makinenin tasarımını ve yapılışını anlatan Kitab el-Câmi’ Beyn el-İlm ve’l-Amel el-Nâfi’ fî Sınaat el-Hiyel (Olağanüstü Makine Yapımı Üzerine Bilim ve Teknik Arasında Yararlı Bir Kitap) adlı ünlü eserin yazarıdır. Bu eserin 19. Asırda Arapça’dan Farsça’ya tercüme edildiği de bilinmektedir. 1990 yılında Kültür Bakanlığı tarafından tıpkıbasımı gerçekleştirilen eserin Türkçe çevirisi ise 2002 yılında yapılmıştır.

El-Cezeri’nin yaptığı otomatik makineler, sibernetik ve robot bilimindeki ilk çalışmalardır. Günümüz mekanik ve sibernetik bilimlerinin temel taşlarını oluşturduğu kabul edilmektedir. “Mekanik Hareketlerden Mühendislikte Faydalanmayı İçeren Kitap”  50’den fazla cihazın kullanım esaslarını, yararlanma olanaklarını çizimlerle gösteren olağanüstü bir eserdir. Cezeri bu kitapta, tatbikata çevrilmeyen her teknik ilmin, doğru ile yanlış arasında kalacağını söyler. Bu kitabın özgün kopyası günümüze kadar ulaşamamıştır. Ancak bilinen 15 kopyasından 10’u Avrupa’nın farklı müzelerinde, 5 tanesi Topkapı ve Süleymaniye kütüphanelerinde yer almaktadır.

Bunu da Okuyabilirsin...
Damla Sönmez Kimdir?

Kitab-ül Hiyel adıyla bilinen eser, altı bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde binkam (su saati) ile finkanların (kandilli su saati) saat-ı müsteviye ve saat-ı zamaniye olarak nasıl yapılacağı hakkında on şekil bulunmaktadır. Kitabın ikinci bölümünde çeşitli kap kacakların yapılışı hakkında on şekil vardır. Üçüncü bölümde hacamat ve abdestle ilgili ibrik ve tasların yapılması hakkında on şekil, dördüncü bölümde ise havuzlar ve fıskiyeler ile müzik otomatları hakkında on şekil yer alır. Beşinci bölümde çok derin olmayan bir kuyudan veya akan bir nehirden suyu yükselten aletler hakkında 5 şekil bulunurken,  6. ve son bölümde birbirine benzemeyen muhtelif şekillerin yapılışı hakkında 5 şekil yer almaktadır.

El-Cezeri’nin Buluşları

El- Cezeri, teorik çalışmalardan çok pratik ve el yordamıyla ampirik çalışmalar yapmıştır. Yapacağı cihazların ilk önce kâğıttan maketlerini yapmış ve geometri kurallarından yararlanmıştır.  İlk hesap makinesinden asırlar önce aynı sistemle çalışan benzer bir mekanizmayı geliştirmiştir. Bu sistemi bir saatte kullanan Cezeri, sadece otomatik sistemler kurmakla kalmamıştır. Aynı zamanda otomatik olarak çalışan sistemler arasında denge kurmayı da başarmıştır.

Bunu da Okuyabilirsin...
Farabi Kimdir? Kısaca Hayatı ve Eserleri

Cezeri, otomatik kontrollü makinelerin ilki sayılan Jacquard’ın otomatik dokuma tezgahından 600 yıl önce değişik haznelerdeki suyun seviyesine göre ne zaman su dökeceğine, ne zaman meyve ve içecek sunacağına karar veren otomatik hizmetçiyi geliştirmiştir. Bazı makinelerinde hidro mekanik etkilerle denge kurma ve harekette bulunma sistemine yönelen Cezeri, bazılarında ise şamandıra ve palangalar arasında dişli çarklar kullanarak karşılıklı etkileme sistemini kurmaya çalışmıştır. Kendiliğinden çalışan otomatik sistemlerden sonra su gücü ve basınç etkisinden yararlanarak kendi kendine denge kuran ve ayarlama yapan dengeyi oluşturması, Cezeri’nin otomasyon konusundaki en önemli katkısıdır. El-Cezeri’nin bir diğer eseri de Diyarbakır’daki Ulu Camii’nin ünlü Güneş Saati’dir.

El-Cezeri’nin Eserleri

Kitāb fi ma-‘rifat al-Hiyal al-handasiyya (Arapça: الجامع بين العلم والعمل النافع في صناعة الحيل , Kitāb fi ma-‘rifat al-Hiyal al-handasiyya): 1206 yılında tamamlamıştır.

Bunu da Okuyabilirsin...
Merve Amaç kimdir? Kaç Yaşında? Evli mi?

Kitâb-ül-Câmi Beyn-el-İlmi vel-Amel-in-Nâfî fî Sınâat-il-Hiyel,
El Câmi-u’l Beyn’el İlmî El-Amelî’en Nâfi fî Sınâ’ati’l Hiyel) “Makine Yapımında Yararlı Bilgiler ve Uygulamalar”

Gönderiliyor
Kullanıcı Oyları
1 (1 oy)

Yorum Bırak