Bu Yazıda Neler Var?
1-Dünya’nın ekseni etrafında dönüşü, günlük hareketi (Rotasyon hareketi)
2- Dünya’nın güneş etrafında dönüşü, yıllık, yörünge hareketi (Revolusyon hareketi)
3- Dünya’nın yalpa, topaç, koniksel hareketi (Presesyon hareketi)
4-Yerkürenin içerisinde bulunduğu güneş sisteminin hareketi,
5-Yerkürenin içerisinde bulunduğu Samanyolu ile birlikte hareketi.
Dünya’nın Kendi (Ekseni) Etrafındaki Hareketi (Rotasyon)
Yerkürenin kuzey ve güney kutup noktalarını birbirine bağladığı varsayılan çizgiye eksen çizgisi adı verilir. Yerküre kendi ekseni etrafındaki bir dönüşünü 24 saatte tamamlar ve bu gün adını alır. Gün ise gündüz ve gece olmak üzere iki vakitten meydana gelir. Bu harekete yerkürenin günlük hareketi ya da rotasyon hareketi denilmektedir.
Dünyanın dönüş hızı her yerde aynı değildir. Bu hız; ekvatorda 27 km/dakika, Türkiye’nin üzerinde bulunduğu enlemde 20 km/dakika, kutuplarda ise 10 km/dakikadır.
Günlük Hareketin Sonuçları
1.Gün adı verilen zaman birimi meydana gelir.
2.Gece – gündüz birbirini takip eder yani ardalanır.
3.Günlük sıcaklık farkı meydana gelir. Buna bağlı olarak;
4.Gün içinde gölge boyları değişir. 5.Kurak ve yarı kurak bölgelerde mekanik çözülme(fiziksel ufalanma) oluşur.
6.Meltem rüzgarları meydana gelir.
7.Bitkilerin fotosentez olayı gerçekleşir.
8.Güneş ışınlarının gün içinde düşme açısını etkiler.Sabah ve akşam güneş ışınları eğik, öğlen vakti ise en yüksek açıyla gelir.
9.Yerel saat farkları ortaya çıkar.
10.Merkezkaç kuvveti meydana gelir. Buna bağlı olarak;
11.Okyanus akıntıları ve sürekli rüzgarların yönlerinde sapmalar meydana gelir.
12.Dinamik basınç kuşakları oluşur.
13.Çizgisel hızın farklı olmasına bağlı olarak Ekvator ve çevresinde güneş çabuk doğar ve çabuk batar. Kutuplara doğru gittikçe güneşin doğuş batış süresi uzar. Çizgisel hızın farklı olması yer çekimini de etkiler. Ekvatorda çizgisel hız ve savrulma fazla, şekil olarak şişkin olduğu için yer çekimi az, kutuplara doğru ise çizgisel hız ve savrulma azaldığı, şekil olarakta kutuplardan basık olduğu için yer çekimi artar.
14.Yerküre rotasyon hareketini batıdan doğuya doğru yapması nedeniyle ana ve ara yönler oluşur.
Dünya’nın Batıdan Doğuya Dönmesinin Sonuçları
1-Güneş doğudan doğup batıdan batar,
2-Güneş doğuda daha erken doğar ve erken batar, batıda ise doğuya göre daha geç doğar ve daha geç batar.
3-Gölgeler sabah saatlerinde batıya, akşam saatlerinde doğuya düşer,
4-Herhangi bir yerin doğusunda yerel saat batısına göre ileridir , iftar vakti doğuda batıdan daha öncedir.
Dünya’nın Güneş Etrafındaki (Revolusyon) Hareketi
•Yerküre, Güneş çevresinde elips biçiminde bir yörüngede hareket eder ki buna ekliptik adı verilir. Oluşan düzleme ise ekliptik düzlemi adı verilir.
•Yerküre, güneş etrafındaki bir tam devrini elips şeklindeki bir yörüngede tamamlar ve bu süreye 1 yıl adı verilir. 1 yıl 365 gün 5 saat 48 dakika 46 saniyedir (365 gün 6 saat). Bu altı saat dört yılda bir 28 gün çeken Şubat ayına eklenir.
• Yerkürenin elips biçiminde bir yörüngeye sahip olması Güneş ile arasındaki uzaklığın değişmesine neden olmaktadır. Yerküre, Güneşe bazen yaklaşır, 3 Ocak Yerkürenin Güneşe en yakın olduğu durumdur. Bu tarih Perihel (Günberi) olarak adlandırılır ve Güneş-Yerküre arasındaki mesafe 147 milyon km. olur. 4 Temmuz ise Yerkürenin Güneşten en uzak olduğu tarihtir ve Afel (Günöte) olarak isimlendirilir. Bu tarihte Güneş Yerküre arası 152 milyon km.dir. Yerküre’nin Güneş’e yaklaşıp uzaklaşması, Yerküre üzerindeki sıcaklık dağılışını belirgin olarak etkilemez. Sıcaklık dağılışını etkileyen temel etken güneş ışınlarının geliş açısıdır. Çünkü Yerküre’nin dönüş hızı sabit değildir. Hız, günberi tarihinde artarken, gün öte tarihinde azalır.
Yerküre’nin Güneşe yaklaşıp uzaklaşması ile kütle çekim kuvveti değişmektedir. Yerküre Güneş’e yaklaştığında kütle çekim etkisi arttığı için yörüngedeki dönüş hızı artmaktadır. Güneş’ten uzaklaştığında ise durum tam tersi olur.
Dünya’nın Güneş Etrafındaki (Revolusyon) Hareketinin Sonuçları
1-Yerküre ile Güneş arasındaki uzaklığın en çok olduğu sırada (4 Temmuz) dönüş hızı azalır. KYK’de yaz GYK’de kış mevsimi yaşanmaktadır. Bu nedenle KYK’de yaz ve GYK’de kış süresi 2 gün daha uzundur (92 gün).
2-Yerküre ile Güneş arasındaki mesafenin artmasıyla dönüş hızı azalan yerküre KYK’de sonbahara GYK’de ilkbahara 2 gün gecikmeyle 23 Eylül’de ulaşır.
3-Yerküre ve Güneş arasındaki uzaklığın azalmasıyla yörüngedeki dönüş hızı artan Yerküre’de bütün aylar 30-31 gün çekerken Şubat ayı 28 gün çeker. 4 yılda bir 29 gün olur (6 saatten dolayı)
4-Yıl adı verilen zaman birimi meydana gelir.
5-Yerküre’nin Güneş’e göre konumu değişir.
6-Güneş ışınlarının yere düşme açısı değişir.
7-Mevsimlik sıcaklık farkları oluşur.
8-Yerküre ve Güneş arasındaki uzaklık değişir.
9-Gece-gündüz süreleri yani Güneş’in doğuş ve batış saatleri değişir.
10-Muson rüzgarları oluşur.
11-Mevsimlerin oluşmasına ve değişmesine neden olur.
12-Kara ve denizler arasında sıcaklık farkları oluşur.
13-Güneş’in ufuk üzerinde doğduğu yer ve saat ile Güneş’in ufukta battığı yer ve saat değişir.
14-Cisimlerin gölge boyları değişir.
15-Aydınlanma çemberi mevsimlere göre yer değiştirir.
16-Güneş ışınları yıl boyunca dönencelere bir kez, dönenceler arasına iki kez dik düşer.
Dünya’nın yalpa, topaç, koniksel hareketi (Presesyon) ve Sonuçları
Yerküre’nin ekseni üzerinde, başını sallayarak süzülen bir topaç gibi yaptığı dönüş hareketidir. Bu hareketin nedeni; yerkürenin şekli (ekvatordan şişkin olması) ve eksen eğikliği, bunun sonucunda ise Güneş’in ve Ay’ın, Yerküre’nin çeşitli bölümleri üzerinde farklı çekim kuvveti uygulamalarıdır. Ancak bu hareket çok yavaştır ve yılda 50 saniyedir. Presesyon hareketi sonucunda, yörünge üzerinde ilkbahar noktasının yeri de yılda 50 saniye kadar yer değiştirir. Yerküre ekseninin tam bir daire çizmesi için 25 770 yıl geçmesi gerekir. Yaklaşık 26.000 yıl. Bu hareketin iklimler üzerinde mevsimlik ya da uzun yıllar içerisinde bir etkiye sahip değildir.
Bunun sonucunda,
1-Yerküre’nin Güneş etrafında bu dönüşü; ekseninin 23° 27′ eğik olması dolayısıyla Güneş ışınlarını değişik açılar altında alarak farklı ısınması nedeniyle mevsimler oluşmaktadır.
2-Bu dolanım olmasa idi, dünyanın bir bölümü devamlı ısınarak yaz, öteki bölümü ise hep kış olacaktı.
3-Güneş ışınları yılda iki defa ekvatora, birer defa da dönencelere dik olarak gelir.
7-Işınların ekvatora dik gelmesine Ekinoks, dönencelere dik gelmesine ise Solstis denir.
8-Ekinoks – 21 Mart, 23 Eylül
9-Kuzey yarımkürede ekvatordan 23° 27′ uzakta bulunan paralele yengeç dönencesi adı verilir. 21 Haziran’da Yaz Solstisi‘dir.
10-Güney yarımkürede ekvatordan 23° 27′ uzakta bulunan paralele Oğlak dönencesi adı verilir. 21 Aralık Kış Solstisi’dir.
Dünya’nın Güneş Sistemi İçerisindeki Hareketi
•İçerisinde bulunduğumuz güneş sisteminin de bir hareketi vardır.
•Bu hareket saniyede 19.65 km’lik bir hızla, samanyolundaki vega yıldızına doğrudur.
Dünya’nın Samanyolu İçerisindeki Hareketi
•Dünyamız içinde bulunduğu Samanyolu ile birlikte başka
galaksideki yıldızlara doğru saniyede 280 km gibi büyük bir hızla
ilerlemektedir.
