Bu Yazıda Neler Var?
Devlet yönetiminin zorla, askeri güç kullanarak bir grup tarafından ele geçirilmesidir. Latince jungere yani “katılmak” sözcüğünden türemiştir. Özgün olarak kullanımı İspanyolca juntadır (hunta okunur).
Cunta sözcüğü, Türkçe ve dahil diğer dillere bu dilden girmiştir. Demokrasi geleneği ve gücü yeterli olmayan, ülkenin silahlı kuvvetleri veya içrisinden bir grubun yaptığı askeri darbeleri sonucu oluşan yönetim, cunta yönetimi olarak adlandırılır. Siyasi gibi aktarılsa da darbelerin altında yatan gerçekler genel olarak ekonomiktir.
İnsanlık tarihinde, yönetime kuvvet kullanarak el koyan askeri ya da siyasi gruplar, yönettikleri ülke halklarına çok büyük insani zarar vermişlerdir. Şili, İspanya, Yunanistan ve Türkiye’deki 12 Eylül 1980 darbesi sonucunda binlerce insan ölmüş, hapse atılmış ve idam edilmiştir. En ağır şekilleriyle insan hakları ihlalleri yaşanmış olan bu ülkelerde, cuntacılar daha sonra cezalandırılmıştır.
Cunta yönetimleri çoğunlukla askeri, kimi zaman da askeri güç kullanarak yönetimi ele geçiren ve sivil bir komite veyahut idarî kurul olabilmektedir. Cunta yönetimi, 12 Eylül 1980 darbeisnde olduğu gibi askerî bir karaktere sahipse, yani komite veya kurul ordu mensuplarından oluşuyorsa (veya çoğunluğu ordu mensuplarıysa) yönetime “askerî cunta” denir. Cuntayla yönetilen rejimler çok büyük bir oranda zaten askeri karakterlidir. Bu nedenle sadece cunta tabiri kullanılması gelenek olmuştur.
Askeri cuntalar, ordunun en üst kademesi tarafından emir komuta zinciri şeklinde olabileceği gibi Yunanistan’daki Albaylar Cuntası şeklinde olabilir. Yunanistan’da 21 Nisan 1967’de yönetime el koyan sağcı komutanlar (Albaylar Cuntası) ülkeyi yedi yıl boyunca baskı ve şiddetle yönetmiştir. Cunta yılları Yunanistan için korkunç denilecek “karanlık dönem”dir.
Geçmişte bilinen cuntalar
Tayland (1932-1973) (1976–1980) (1991–1992) (2006–2008) (2014)
Arjantin (1943-1945) (1976–1983)
Türkiye (1960-1961) (1971-1973) (1980–1983)
Nijerya (1966-1979) (1983-1999)
Yunanistan (1967-1974)
Peru (1968–1980)
Brezilya (1969)
Bolivya (1970–1971) (1980–1982)
Şili (1973–1990)
Portekiz (1974–1976)
Etiyopya (1974–1991)
El Salvador (1979–1982)
Liberya (1980–1986)
Polonya (1981–1983)
Myanmar (1988–2011)
Haiti (1991–1994)
Moritanya (2008–2009)
Gine (2008–2010)
Nijer (2010–2011)
Mali (2012)
Gine-Bissau (2012)
Günümüzde Cuntayla Yönetilen Devletler
Fiji (2006-)
Orta Afrika Cumhuriyeti (2013-)
Mısır (2013-)
Tayland (2014-)
