Bu Yazıda Neler Var?
Cari açık deyimi, son dönemin en popüler ekonomi konusu olamaya devam ediyor. İktisat biliminin teknik kavramları arasına girmeden cari açık kavramı üzerine kısaca bilgi vermek istiyoruz. Cari açık nedir, nasıl kapatılır, ilişkili kavramlar nelerdir, hangi kalemlerden oluşur ve cari açık nasıl hesaplanır? Sorularına kısaca yanıt verelim…
Cari açığın en basit tanımı, dış alım (ithalat) için ödenen paranın, dış satımdan (ihracat) gelen paradan fazla olmasıdır. Bir ülkenin ürettiği ve dışarıya sattığı mal veya hizmet gelirleri, dışarıdan aldığı ürün ve hizmetler için yaptığı giderlerden daha az olması durumuna cari açık denmektedir.
Bir ülkenin cari işlemlerden elde ettiği gelirler, cari işlemlere yapılan giderlerden daha büyükse bu durum cari fazla (cari işlemler fazlası); daha küçükse cari açık (cari işlemler açığı) olarak nitelenir.
Devletler arası dış alım (ithalat) ve dış satım (ihracat), hizmetler hesabı (turizm, sigortacılık, taşımacılık vb.) ve döviz giriş çıkışıdır (yurt dışında çalışan ülke vatandaşları ve ülkede çalışan yabancı ülke vatandaşlarının getirdiği) kalemlerinden oluşur. Cari açığın bu üç kalemi ile oluşan durum sonucunda döviz girişi, döviz çıkışından az ise cari açık oluşmaktadır.
Cari Açık Nasıl Hesaplanır?
Cari açığın hesaplanışında şu şekilde formül kullanılır:
Cari Denge = Mal Dengesi + Hizmetler Dengesi + Yatırım Gelirleri Dengesi + Cari Transferler
Cari denge: Cari işlemler dengesi olarak da tanımlanmaktadır. Ödemeler dengesi bilançosunun dış ticaret (ihracat-ithalat dengesi), hizmetler (hizmet alımları-hizmet satımları), yatırım (net faktör) gelirleri (dış yatırım gelirleri-dış yatırım giderleri) ve cari transferler (karşılıksız olarak elde edilen dış gelirler-karşılıksız olarak yapılan dış giderler) dengelerinin toplamından oluşur.
Mal dengesi: Ülkelerin yurt dışından mal aldıkları için yaptığı döviz gideri ile, yurt dışına mal satımından elde ettiği döviz geliri arasındaki farktır.
Yatırım gelirleri dengesi: Yabancı ülkelerin yatırım yaptığı bir ülke ile yine aynı ülkenin yatırım yaptığı ülkelerin hizmet sektörü açısından ödediği döviz miktarının arasında oluşan farktır.
Cari transferler: Yurt dışında çalışan veya yaşayan ülke vatandaşlarının kendi ülkelerine katkı sağladıkları döviz miktarı.
Hizmetler dengesi: Turizm, sigorta, ulaşım vb gibi hizmet sunumlarından elde edilen döviz girişi ile hizmet alımı nedeniyle dış ülkelere ödediği döviz miktarı arasındaki farktır.
