Bu Yazıda Neler Var?
Böbreklerde biriken sert madensel maddelere böbrek taşı adı verilmektedir. Tıbbi olarak ‘nephrolithiasis’ veya ‘urolithiasis‘ adlandırılmıştır. İdrarda olması gerekenden daha yüksek yoğunlukta kalsiyum oksalat veya ürik asit gibi maddeler bulunması durumunda böbrek taşı oluşmaktadır. Kristaller şeklindeki bu maddeler zamanla böbrekte çökmekte ve büyüyerek böbrek taşını meydana getirebilmektedir. Oluşan bu taşlar idrar yoluyla vücuttan atılabilir. Ancak bazen idrar kanalında takılı kalan taşlar idrarın akışına engel olmaktadır. Bu taşlar, çoğunlukla tipik şiddetli böbrek ağrısına neden olur.
Böbrek Taşı Riski Taşıyan Kişiler ve Riski Artıran Fakötörler
Daha önce taş hastalığı olan kişilerde ikinci defa taş ihtimali bir yıl içerisinde %15, 10 yıl içerisinde ise % 80 dir. Yine idrarında yüksek oranda ürik asit bulunan kişilerde de böbrek taşı riski yüksektir. Sık sık ishal olan kişiler ile gut hastaları da böbrek taşı riski yüksek gruptadır. Kullanılan bazı ilaçlar, kristal oluşumuna neden olduğu için taş hastalığı riskini artırır. Asidik idrar çıkaranlarda ürat, bazik idrar çıkaranlarda fosfat ve okzalat taşları daha kolay oluşur.
Böbrek taşı oluşma riskini artıran faktörler şunlardır:
İdrar yolu enfeksiyonu (struvit taşı)
Böbrekte oluşan yapısal bozukluklar, akımı kısıtlayan yapı
Böbrek hastalıkları (renal tübüler asidoz, kistik böbrek hastalığı…)
Yetersiz sıvı alımı (çevresel, psikolojik, sosyal ve dini nedenler)
Sıcak iklim kuşağında yaşamak
Hiperkalsiüri, sistinüri, hiperokzalüri, hiperürikozüri
Bazı ilaçlar (asetazolamide, anti viral ilaçlar….)
Bazı bağırsak hastalıkları (inflamatuar bağırsak hastalığı…)
Önceden geçirilmiş bağırsak ameliyatları (jejono ileal by-pass)
Metabolik hastalıklar (örn. hiperparatiroidizm, gut hastalığı…)
Genetik faktörler
Sağlıksız beslenme tarzı
Böbrek Taşı Oluşmasını Önleme Yolları
Böbrek taşı oluşumu için beslenme tarzının rolü büyüktür. Uygun bir beslenme düzeni yani sağlıklı beslenme ile taş oluşumunu büyük ölçüde önlemek mümkündür.
Su içmek. Günde en az 2,5 litre almak.
İdrarda asit-baz dengesini bozucu içeceklerden (kola, gazoz vb) kaçınmak. Sitratlı içecekler tercih edilebilir.
Taze limon suyu içerdiği sitrik asit nedeniyle kalsiyum taşlarına karşı koruyucudur. Ancak greyfurt, portakal ve elma suyu taş hastalığı riskini arttırabilir.
Başta süt, peynir ve yoğurt olmak üzere süt ve süt ürünleri içeren doğal besinler beslenmede mutlaka makul oranda tercih edilmelidir.
Lifli besinler tercih edilmelidir.
Yüksek oksalat içeren besinler aşırı tüketilmemelidir (siyah çay, çikolata, kakao, kuru incir, fındık, soya, maydanoz, haşhaş tohumu, pancar, ıspanak, çilek, karabiber, böğürtlen vs).
Şarabın taş hastalığına karşı koruyucu etki yaptığı bilinmektedir. Buna karşın içerdiği pürin dolayısıyla bira ve benzeri alkollü içecekler yatkın kişilerde ürik asit taşı riskini artırabilir.
Ürik asit taşları için; Pürin içeren Ançuez, sardalya, sakatat, kuru bakliyat, mantar, ıspanak, kuşkonmaz, karnabahar ve et tüketimini kısıtlaması.
Tuz kullanımını en aza indirmek.
Yaşa, kişisel özelliğe uygun olarak günlük egzersiz yapmak.
Stresten uzak, sakin ve huzurlu bir hayat.
Belirtiler
Taş hastalığında görülen ağrı en sık rastlanan belirtidir. Böbrek ağrısının şiddeti bazı kişilerde belli belirsiz bir sızlama şeklinde görülürken bazılarında son derece şiddetli, kıvrandırıcı ve hastaneye yatmayı gerektirecek yoğunluğa kadar ulaşabilir.
Ağrı atakları taşın üreter içerisindeki hareketi ve buna bağlı spazmlara bağlıdır. Şiddetli ağrı atakları genellikle 20 -60 dakika arasında sürebilir. Böbrek ağrısı, taşın bulunduğu vücut tarafında olur. Ağrının yeri taşın yerine ve hareketine göre değişebilir. Böbrekte veya üst üreterdeki taş, kaburga ile kalça arasında yan (böğür) ağrısına sebebiyet verir. Alt üreterde ve mesaneye yakın taşlar karın alt kısmında veya cinsel organa doğru yayılan ağrıya yol açar.
Böbrek taşı hastalığında tek belirti ağrı değil. İdrarda kanama, bulantı, kusma, idrar yaparken acı-yanma, ve idrar sıkışıklığı hissi de hastalarda görülüyor. İlginç olarak belirti vermeyen böbrek taşlarına da rastlanıyor. Bu taşlar ancak kontrol sırasında ya da başka amaçla çekilmiş filmlerde tesadüfen saptanıyor.
Böbrek Taşı Hastalıklarında Tedavi Yöntemleri
Taş hastalığının başlangıç ve acil (akut) aşamasında bütün hastalara benzer tedavi uygulanmaktadır. Başlangıç aşamasındaki hastalarda, taşın kendiliğinden düşmesi beklenir. Ağrı kesiciler verilir ve bol su içmesi önerilir. Ağrı kesici ve sıvı tedavisini ağız yoluyla alamayan veya çok şiddetli ağrı çeken hastalar hastaneye yatırılabilir. gerekebilir.
Vücut Dışından Şok Dalgalarıyla Taş Kırma (ESWT)
Bir odaktan çıkan şok dalgaları taşın üzerine yönlendirilerek taş kırılır. X-ray ve ultrason ile odaklama yapan cihazlar mevcuttur. Kırılan taş parçaları idrar yoluyla vücuttan atılır. Taşın cinsine, sertliğine, büyüklüğüne ve idrar yolunda yerleştiği yere göre başarı değişir. Bir seansta kırılabilen taşlar olabileceği gibi tekrarlayan seanslar da gerekebilir. İşlem sonrasında çoğunlukla hastanede kalmaya gerek kalmaz.
Perkütan nefrolitotomi (PCNL)
Endoskopik böbrek taşı ameliyatında sırt bölgesinde böbrek hizasına 0,5 – 1 cm boyutunda bir kesi yapılır. Röntgen kontrolü altında böbreğe iki ucu açık ince bir tüp yerleştirilir. Bu tüpten yerleştirilen optik cihaz yardımıyla taş video sistemi ile monitörde görülür ve özel aletler yardımıyla çıkartılır. Perkütan ameliyatının en önemli üstünlüğü vücut dokularının normal yapısının korunmasıdır. Bunun sonucunda iyileşme süreci hızlıdır.
Ureterolitotripsi
Üreter taşları hem ESWL hem de üreterorenoskopi (URS) ile müdahale edilerek temizlenebilir. URS’de herhangi bir kesi yapılmaz. İdrar yolundan özel bir endoskopik alet gönderilerek taş üreterde görüntülenir ve temizlenir.
