Biruni Kimdir? Biruni’nin Hayatı ve Eserleri

Batı dillerinin Alberuni veya Aliboron olarak telaffuz ettikleri Matematik, Astronomi, Coğrafya, Tarih ve Doğa Bilimleri alimi Biruni Kimdir? Biruni’nin hayatı ve eserleri

Asıl adı Ebu Reyhan Muhammed bin Ahmed el-Biruni’dir. Özbekistan sınırları içinde bulunan ve Ceyhun Nehri’nin Aral Gölü’ne döküldüğü yerin her iki yanında yer alan tarihsel bölge olan Harezm’de 973 yılında doğmuştur. Küçük yaşta babasını kaybedien Burini’ye, Harezm’de Afrigoğulları hanedanı sahip çıkmış. sarayda eğitim almasını sağlamıştır. Bu dönemde İbn-i Irak ve Abdussamed bin Hakîm gibi hocalardan matematik ve astroloji dersleri almaya başlamış, 17 yaşındayken de ilk kitabını yazmıştır.

Harzem’in 1017 yılında Gazneli Mahmut tarafından zapt edilmesiyle birlikte, Biruni Gazne şehrine geldi ve Gazneliler’in himayesine girdi. Gazneli Mahmut’un Hindistan seferine katıldı ve Hint ülkesinde bilimsel çalışmalarına devam ederken, Sanskritçeyi de öğrenerek Hint kültürünü tanıma fırsatı buldu. Pek çok kez gidip geldiği Hindistan ile ilgili yazdığı kitap birçok dile çevrilmiştir.

Hindistan dönüşünde Gazne şehrine yerleşti ve ömrünün sonuna kadar burada yaşadı. Bruni, en verimli zamanı sayılan bu dönemde Tahdîdu Nihâyet’il Emâkin (1025) ve Kanûn-i Mes’ûdî adlı eserlerini yayımladı. Birûni 13 Aralık 1048 tarihinde vefat etti.

Biruni’nin Çalışmaları

İlköğrenimini Yunan bir bilginden alan Biruni, ilk çalışmalarını dönemin tanınmış matematikçi ve gökbilimcilerinden olan Ebu Nasr Mansur’un yanında yapmıştır.  İlk eseri, “Asar-ül Bakiye”dir. Biruni, yüz seksen kadar esere sahiptir. Yetmiş tane göknilim, yirmi tane de matematik kitabı bulunmaktadır. Tıp, biyoloji, bitkiler, madenler, hayvanlar ve yararlı otlar üzerinde bir dizin oluşturmuştur. Bu eserlerden yirmi yedisi günümüze ulaşabilmiştir. Bunun nedeni biraz da söz konusu eserleri Orta Çağ’da Latinceye çevrilmemiş olmasıdır.  Batı’nın Biruni’ye ilgisi ise 1870’li yıllardan sonra başlar. Bu tarihten sonra Biruni’nin eserleri İngilizce ve Almanca’ya çevrildi. Çok yönlü bilim insanı olan Biruni, İbn Sina gibi önemli bilginlerle birlikte çalışmıştır. Matematik, Astronomi ve Diğer Bilimlerle ilgili çalışmaları olan Biruni’nin hayatı ve eserleri sonraki alimlere örnek teşkil etmiştir.

Matematik

En önemli çalışmalarını matematik alanında yapmıştır. Döneminin en büyük matematikçisi olarak bilinir. Trigonometrik fonksiyonlarda yarıçapın bir birim olarak kabul edilmesi fikri Biruni’ye aittir. Sinüs ve kosinüs gibi fonksiyonlara sekant, kosekant ve kotanjant fonksiyonlarını ekleyen de Biruni’dir.

Astronomi (Gökbilimi)

Astronomi çalışmalarının ilki 1010 yılında Gazneli Mahmut’un oğlu Sultan Mesut’a sunduğu “Mesudî fi’l Heyeti ve’n-Nücum” adlı yapıtıdır. Bu eser, bilim tarihçilerine göre Kopernik’le başlayan çağdaş astronominin temellerini oluşturmuştur. Kanun adlı eserinde ise Dünya’nın kendi ekseninde dönüyor olma olasılığı üzerinde durmuştur. Mekânların Sonları adlı yapıtı, coğrafyadan, jeoloji ve jeodeziye kadar pek çok konudaki yazılarını içerir.

Biruni’nin En Çok Bilinen Eserleri

• El-Âsâr’il-Bâkiye an’il-Kurûni’i-Hâli-ye
• El-Kanûn’ül-Mes’ûdî
• Kitâb’üt-Tahkîk Mâ li’l-Hind
• Tahdîd’ü Nihâyeti’l-Emâkin li Tas-hîh-i Mesâfet’il-Mesâkin
• Kitâbü’l-Cemâhir fî Mâ’rifet-i Cevâ-hir
• Kitâbü’t-Tefhîm fî Evâili Sıbaâti’t-Tencîm
• Kitâbü’s-Saydele fî Tıp

Kaynak:

https://tr.wikipedia.org/wiki/Biruni
https://bilgitor.com/biruni-kimdir-biruninin-hayati-ve-eserleri