Bu Yazıda Neler Var?
Balığın Pişirilmesi, Saklanması, Çeşitleri ve Besin Değeri
Balık deniz, göl ve nehirlerden elde edilen canlılar arasında ilk sırayı almaktadır. Son zamanlarda denizler dışında, özel olarak hazırlanmış alanlarda da balık üretilebilmektedir.
Balık dışında midye, istiridye ve kerevit gibi su ürünleri de insan besini olarak kullanılmaktadır. Ülkemizde Göller bölgesinde üretilen kerevit doğrudan dış ülkelere satılır.
Balık Çeşitleri
Balıklar deniz ve tatlı su balıkları olarak başlıca iki gruba ayrılır. Bununla birlikte yağ oranlarına göre de, yağlı-yağsız balıklar şeklinde gruplanabilir. Tatlı su balıklarından ilk akla gelenler alabalık, sazan, yayın ve turnadır. Deniz balıklarında ise hamsi, istavrit, mezgit kefal, lüfer, kalkan, barbunya ve sardalya en çok tüketilen ve bilinen çeşitleridir.
Balığın Besin Değeri
Balık iyi kalite protein kaynağı olarak kabul edilir. Balıkyağı A ve D vitamini açsından çok zengindir. Balık eti B vitamini yanında demir ve iyod bakımından da zengindir. Tatlı su Balıkları K vitamini için idealdir. Deniz balıklarının en ünlüsü hamsi ile diğer küçük balıklar, kılçığı ile birlikte yenilmelidiğinde kalsiyum da sağlarlar. Balığın enerji değeri yağlı balıklar lehine daha fazladır. Yağsız balıklar ise daha az enerji kaynağıdır. Balıktaki yağın çoğunluğu, çok derecede doymamış yağlar oluşturmaktadır. Küçük balıklardan, hamsi, istavrit gibi ucuz balıkların lüfer gibi çok daha pahalı olanlar, besin değeri açısından kıyaslandığında arada bir farklılık yoktur. Bu nedenle ülkemizde bolca bulunan hamsi ve istavrit gibi balıkların yenmesi önerilir. Özellikle kan kolesterolü yüksek olanların et yerine balığı tercih etmesi isabetli olacaktır.
Balığın Taze Olduğunu Nasıl Anlarız?
Zengin besin içeriği nedeniyle önemli bir gıda olan balık taze ise kalitelidir. Balık sudan çıkarıldığı andan itibaren canlılığını yitirmeye ve bozulmaya başlar. Bundan dolayı sudan çıkarılan balık buz içerisine konarak taşınmaktadır. Taze balığın gözleri lekesiz ve parlaktır. Solungaçları kırmızı pembe, pulları ve yüzgeçleri diri, kasları sert ve esnek olan balıklar tazedir. Taze balık kötü kokmaz. Parmakla kaslara basıldığında, parmağın bıraktığı iz hemen düzelir. Balık, tazeliği çok kolay yitirmektedir. Uygun şartlar altında saklanmayan balıklarda mikroorganizmalar çoğalır ve sağlık açsından risk oluşturmaktadır.
Fabrika ve insan atıkları, tarım ilaçlarının denetimsiz kullanımı sonucu, denizler ve göller kirlenebilmektedir. Başta kimyasallar olmak üzere çevre kirliliğine neden olan atıkların etkisi altındaki denizler ve göllerde yaşayan canlılar ciddi risk altındadırlar. Bu sağlık bozucu etkenler kirli deniz ve göllerdeki midye gibi kabuklu su ürünlerine karışmaktadır. Vibrio, Parahaemolytikus, Vibrio kolera, virüslerden Hepatit A ve Norwalk ajanları, su ürünlerinden insanlara geçebilen bakterilerdendir. Ayraca küflerin ürettiği sakistoksin adlı toksin midye ve istiridye tarafından alınarak vücutlarında depolanır. Bu tür ürünleri yiyenlerde zehirlenme görülebilir. Kirli deniz ve göllerde yetişen su ürünlerinde civa, kurşun, arsenik, kadmiyum gibi toksik elementlerin miktarları da çoğalabilir. Bu durum ciddi sağlık sorunu demektir.
Balık Nasıl Saklanır?
Balık buz içinde 0-2° C arasında bekletilir. Uzun süre saklanacak balıklar dondurma, tuzlama, konserve ve kurutma yöntemleriyle işlenir. Soğuk teknolojinin geliştiği ülkelerde dondurma yöntemi sıklıkla kullanılır. Balıkların iç organları temizlendikten sonra taze iken hızla dondurulup, -18° C’de 3-6
ay saklanabilir. Tuzlanmış ve kurutulmuş Balıkların saklama süreleri, saklanan yerin ısı ve nem derecesine göre değişir. Kuru ve serin yerlerde 3-6 ay saklanabilir. Balık konserve edilerek de saklanır. Diğer konservelerde olduğu gibi, balık konservesinde de kutuların bombeleşmemiş, yarık ve çatlakların oluşmamış olmasına dikkat edilir. Kapakları dışa doğru bombeleşmiş konservelerde besin zehirlenmesi yapan mikrop toksinleri bulunur.
Balık Nasıl Pişirilir?
Balıkta, bağ dokuları azdır. Bu nedenle pişerken kolay dağılır, fakat kısa zamanda pişer. Genellikle Balıklar ızgara ve buğulama gibi yöntemlerle, yağsız balıklar ise kızartılarak pişirilir. Kızartılırken dağılmayı önlemek için önce tuzlu una bulanıp kızmış yağa atılır. Balık pişirmede en uygun yöntem ızgara, yeğsiz tavada pişirme ve fırında buğulama şeklinde pişirmedir.
Balık asitli yiyeceklerle birlikte yenirse daha lezzetli olur. Limon en çok kullanılan lezzet vericidir. Sebze salataları da Balıkla birlikte servis edilir. Balık-sebze salatası- ekmek uygun bir karışım oluşturur.
