Bu Yazıda Neler Var?
Alfred Nobel Kimdir? Alfred Bernhard Nobel (21 Ekim 1833, Stokholm – 10 Aralık 1896, San Remo)
21 Ekim 1833’te Stokholm’de dünyaya gelmiştir. Alfred Nobel; mühendis olan baba Immanuel ile varlıklı bir aileden gelen annesi Andriette’in üçüncü oğludur. Alfred doğduğunda, babası iflas etmiştir. Nobel ailesi 1837’de Finlandiya’ya, 1842 yılında ise Sankt-Peterburg’a taşınır. Babası St. Petersburg’da bir atölye açmış, annesi ise bir bakkal dükkânı işletmeye başlamıştır. Baba Nobel, Sankt-Peterburg’da büyük başarı kazanır ve Rus ordusu için silah üretmeye başlar.
Eğitimi için özel öğretmenler tutulan Alfred Nobel; doğa bilimleri, dil ve edebiyat alanlarına ilgi duymaktadır. 17 yaşına geldiğinde akıcı şekilde İsveççe, Rusça, Fransızca, İngilizce ve Almanca konuşabilmektedir. Fizik ve kimya ile birlikte, İngiliz edebiyatına ve şiire de ilgi duymaktadır. Bu durum, mühendis olmasını isteyen babasının pek hoşuna gitmez.
Kimya mühendisliği eğitimi görmesi için yurt dışına gönderir. İki yıl İsveç, Almanya, Fransa ve ABD’de yaşar. Paris’te dönemin ünlü kimyageri T. J. Pelouze’nin laboratuvarında çalışır. Yine Paris’te yaşadığı dönemde güçlü bir patlayıcı sıvı olan nitrogliserini keşfeden İtalyan kimyager Ascanio Sobrero ile tanışır. Alfred Nobel de nitrogliserin ile ilgilenmektedir. Nitrogliserin, baruttan daha güçlü olmasına rağmen, basınç ve sıcaklığın etkisiyle kolayca patlamaktadır. Nobel’e göre bu durum nitrogliserinin pratik kullanımını sınırlandırmaktadır.
1852’de babası Alfred Nobel’i Sankt-Peterburg’a geri çağrılır. Nobel, nitrogliserin ile ilgili çalışmalarına burada devam eder. Kırım Savaşı sona ermiş ve Rus ordusu, babasının işletmesinden silah sipariş etmeyi bırakmıştır. Baba Nobel, bir kez daha iflas eder ve iki oğlu Alfred ve Emil ile birlikte Stokholm’e geri döner (Diğer oğulları Robert ve Ludvig ise Sankt-Peterburg kalır).
Alfred Nobel, nitrogliserin ile ilgili çalışmalarına, 1863 yılından itibaren Stokholm’de devam eder. 1864 yılında çalışmalarını yürütürken bir patlama olur. Bu kazada, küçük kardeşi Emil ile birlikte dört kişi hayatını kaybeder. Alfred Nobel’in Stokholm şehri sınırları içerisinde çalışması yasaklanır. Bunun üzerine çalışmalarına Mälaren Gölü yakınlarında devam eder.
Nobel, nitrogliserin’i patlayıcı madde olarak kullanabileceğini düşünüyordu. 1863’de Stokholm’de az miktarda nitrogliserin yapmaya başladı. Çalışmaları sırasında bir patlama oldu ve laboratuvarı yıkıldı. Alfred Nobel yılmadı ve 1865’te yeni bir fabrika kurdu. Bir süre sonra ikinci fabrikasını da açtı. 1864 yılında dinamit barutunu buldu. Nobel, 1877’de Balistit adını verdiği yeni bir çeşit barut tasarladı. 1879’da, Paris yakınlarında bir laboratuvar kurdu ve buradaki çalışmalarında dumansız barut adını verdiği ve eşit miktarlarda nitrogliserinle nitroselüloz karışımından oluşan, itici barutu keşfetti.
Bir iki yıl sonra kordit adlı patlayıcı madde konusunda, İngiliz hükümeti aleyhine dava açtı. Davayı kaybetti. Fransa’ya karşı kurulan bir ittifakta İtalya ile işbirliği yapan Nobel, aleyhindeki kampanyalar sonucunda İtalya’nın San Remo şehrine yerleşip, laboratuvarını oraya taşıdı.
Alfred Nobel’in Ölümü, Vasiyeti ve Nobel Ödülü
Nobel, San Remo’da 1896 yılında beyin kanaması sonucu öldü. Buluşları insan oğlunun yıkım gücünü arttırdı. Geri kalan yaşamında sürekli bunun pişmanlığını yaşadığı söylenmektedir.
Öldüğünde ise bir gazete manşette şu başlığı kullandı: Ölüm taciri öldü!
Vasiyetinde, mirasının Nobel Ödüllerinin enstitüleştirilmesi yönünde kullanılmasını ve 33.200.000 kronunun her yıl insanlığa hizmette bulunanlara sunulmasını istemiştir.
Bu ödüller, fizik, kimya, tıp veya fizyoloji, edebiyat ve barışa hizmet olmak üzere toplam beş dalda verilecekti. Nobel’in bu vasiyeti önceleri büyük tartışma yarattı. Ancak 1900 yılında İsveç hükümetinin Nobel Vakfı’nı kurmasıyla, Nobel Ödülleri düzenli olarak verilmeye başlandı. Daha sonra 1968’de İsveç Bankası Alfred Nobel’in anısına bir ekonomi ödülü vermeyi kararlaştırdı, ödül ilk kez 1969’da verildi.
Sentetik bir element olan Nobelyum onun anısına bu isim ile anılmıştır.
Nobel ödülleri her sene ölüm tarihi olan 10 Aralık’ta verilmektedir.
