1.Dünya Savaşı ve Osmanlı Devleti’nin Savaştığı Cepheler

Kafkas Cephesi (Taarruz Cephesi)

Osmanlının ilk açılan ve ilk kapanan cephesidir. Bu cephenin açılmasının altında Turan ideali ve Bakü petrollerinin denetimi vardır. Bu cephedeki en önemli olay Sarıkamış’ta 100.000 civarında askerimizin soğuktan donarak ölmesidir. Bu olayı fırsat bilen Ruslar saldırıya geçerek Trabzon, Erzincan ve Muş’a kadar olan yerleri işgal ettiler. Çanakkale Cephesinden beklediği yardımı alamayan Rus Çarlığı 1917’de çıkan Bolşevik İhtilaliyle yıkıldı. Bu rejim değişikliğini fırsat bilen Osmanlı Devleti kaybettiği yerleri geri aldı. M. Kemal Paşa, Muş ve Bitlis’i 1917 yılında Ruslardan kurtarmıştır. Burası M. Kemal Paşa’nın görev aldığı ikinci cephedir. Bu tarihe kadar Çanakkale Cephesinde görev yapmıştır.

Brest – Litowsk Antlaşması (3 Mart 1918)

1. Rusya bu anlaşmanın ardından savaştan çekilmiştir.
2. Kafkas cephesi resmen kapanmıştır
3. 1878 Berlin Antlaşması ile Rusya’ya bırakılmış olan Kars, Ardahan
   ve Batum (Evliye-i Selase) ve Doğu Anadolu geri alınmıştır.

Tehcir (Göç) Kanunu

Rus işgaliyle birlikte Ermeniler, Doğu Anadolu’da katliama giriştiler. Osmanlı hükümeti bu katliamı önlemek için 27 Mayıs 1915’te Tehcir Kanununu çıkararak bölgede olaylara karışan Ermenileri Suriye dolaylarında zorunlu göçe tabi tutmuştur.

Kanal Cephesi (Taarruz Cephesi)

Almanların isteğiyle açılan bu cephede 1915 yılından itibaren Osmanlı ordusu Süveyş Kanalı üzerine iki sefer düzenlenmiştir. Ancak başarılı olamamıştır. Bu cephede Osmanlı Devleti’nin amacı Mısır’ı geri almak iken; Almanya ise İngiltere’nin sömürgeleriyle olan bağlantısını engellemeyi hedeflemiştir.

Filistin- Suriye Cephesi (Savunma Cephesi)

Bu cepheyi İngilizler açmıştır. Osmanlı ordusu burada İngiliz, Fransız, İtalyan, Arap ve sömürge askerlerine karşı savaşmıştır. İngilizler ilk önce Hicaz bölgesinde bir isyan çıkardılar. Osmanlı yönetimi bu isyanı bastıramamış, böylece Hicaz Osmanlı egemenliğinden çıkmıştır. Bu cephede yapılan savaşlarda Osmanlı ordusu başarılı olamamış, Kudüs, Şam, Beyrut ve İskenderun elden çıkmıştır.
Suriye cephesinde görevli olan 7. Ordu Komutanı M. Kemal Paşa Halep’te düşmanın ilerleyişini durdurmuştur. Osmanlı bu cephede Suriye, Filistin, Lübnan, Ürdün, Yemen ve Hicaz topraklarını kaybetmiştir.

Halifeliğin, diğer Müslümanlar üzerinde etkisinin olmadığı bu cephede yaşanan olaylar sonucunda anlaşılmıştır. Böylece I. Dünya Savaşı ile İslamcılık akımı da önem kaybetmiştir.

Irak Cephesi (Savunma Cephesi)

Bu cepheyi açan İngilizlerin amaçları şunlardır:

• Karadan Rusya ile bağlantı kurmak ve yardım ulaştırmak,

• Irak petrollerini ele geçirmek.
• Osmanlı ordusunun bu cephedeki en önemli başarısı 1915 yılında Kut’ül-Amare’de İngilizlere karşı olmuştur. Bir İngiliz tümeni buradaki muharebeler sonucunda esir alınmıştır. Ancak Mondros Anlaşmasının imzalandığı gün Musul ile Kerkük dışındaki bütün Irak toprakları elden çıkmıştır.

Çanakkale Cephesi (Savunma Cephesi)

İtilaf devletlerinin Çanakkale Cephesini açmalarının nedenleri
şunlardır:

• Rusya’ya askeri ve teknik yardımları götürmek,
• Balkanlarda yeni bir cephe açarak Almanları kıskaç altına almak,
• İstanbul ve boğazları ele geçirerek Osmanlı Devleti’ne son vermek,
• Savaşı kısa sürede bitirmek.

İtilaf devletleri 1915 yılının Şubat ayında Çanakkale Boğazı’na saldırdılar. Başarılı olamayınca karadan Gelibolu Yarımadası’na asker çıkardılar. Kara savaşlarında özellikle 19. Tümen Komutanı Yarbay Mustafa Kemal Anafartalar, Conkbayır, Kireçtepe ve Arıburnu’nda önemli başarılar kazandı.
Buradaki muharebeler esnasında M. Kemal askerlerine şu emri vermiştir. “Ben size taarruzu değil, ölmeyi emrediyorum”. Bu cephedeki başarılarından dolayı rütbesi önce albaylığa daha sonra generalliğe yükseltilmiştir.

Çanakkale’yi geçemeyeceklerini anlayan İtilaf Devletleri 1916 yılı başlarında bölgeden çekilmek zorunda kalmışlardır.

Çanakkale Savaşlarının Sonuçları

1. I. Dünya savaşının süresi en az 2 yıl uzadı.
2. Müttefiklerinden yardım alamayan Rus Çarlığı’nın yıkılışı
   hızlandı.
3. Bulgaristan İttifak Devletlerine katıldı.
4. Mustafa Kemal’in askeri bir deha olduğu anlaşıldı ve Anadolu
   halkı tarafından tanındı.
5. Yarım milyon insan hayatını kaybetti.
6. Çanakkale zaferi daha sonra Anadolu’da Kuva-yı Milliye ruhunun oluşmasında etkili oldu.

Osmanlı Devleti sınırları dışında da, müttefiklerimize yardım amacıyla, askerlerimizin katıldığı bazı cepheler vardır. Bunlar özellikle Balkanlarda açılan cephelerdir: Galiçya, – Makedonya ve Romanya cepheleri bunlar arasında sayılabilir.